نگاه ایران/گروه فرهنگی:معدود دفعاتی بود که جملات تمجیدی سخنرانان اغراق های بیراه نبود. چهره های هنری و ادبی گیلان در آخرین روز اولین ماه زمستان  از مردی گفتند که در سطح حرفه ای دستی در هنرهای مختلف دارد؛ اما آنچه او را برجسته و شایسته ی تجلیل کرده نه ده ها تابلوی نقاشی، مجسمه، اشعار، نقد هنری و آثار خوشنویسی که اخلاق مداری و فروتنی ذاتی اش طی 7 دهه از زندگی بوده است. (گزارش تصویری را اینجا مشاهده کنید) پنج سخنران مراسم نکوداشت محمدتقی (احمد) مرتاض هجری نقاش، طراح و منتقد هنری که از سوی کانون فرهنگ فرهت فومن در سالن کانون پرورش فکری کودک و نوجوان این شهر برگزار شد از مردی گفتند که قهرمان اخلاقی تمام آثارش است. کانون فرهنگ فرهت فومن نکوداشت این هنرمند که اصالتی فومنی دارد را در ادامه سلسه نشست های فرهنگی فرهت با عنوان «شب رنگ و شعر» باهدف پرداختن به موضوع هنر و ادبیات در جامعه  با حضور جمعی از پیشکسوتان هنر و ادبیات استان و با سخنرانی  احمد قربانزاده شاعر و پژوهشگر ادبی، نورالدین هاشمی از دبیران بازنشسته ادبیات و پژوهشگر، نوری کیافر نویسنده و پژوهشگر، افشین جعفری خواه کارگردان تئاتر و منتقد و سیاوش یحیی زاده  نقاش و مدیر گالری پویا برگزار کرد. شب بی رنگی و شعر اولین سخنرانی که در مراسم پشت تریبون قرار گرفت احمد قربانزاده شاعر، پژوهشگر ادبی و از موسسان خانه فرهنگ گیلان بود. قربانزاده در ابتدای صحبت هایش با تمجید از شخصیت مرتاض هجری گفت: آقای مرتاض نقاش، شاعر و نویسنده هستند اما قبل از همه ی این موارد او «انسان» است. این پژوهشگر ادبی با ذکر این نکته که به نظرم باید به واسطه شخصیت و منش مرتاض هجری عنوان این برنامه «شب بی رنگی و شعر» انتخاب می شد گفت:ایشان بارنگ بزرگ شدند و قبل از آنکه عاشق جذابیت های معمول زندگی شوند بارنگ عاشقیت را آغاز کرد. او با اعلام این که همه ی ما در زندگی مان  اصطلاحا زمان های «پرت و هدررفته» داشته ایم ادامه داد: بااین همه به نظرم این زمان های ازدست رفته در زندگی مرتاض هجری بسیار کم بوده است. قربانزاده در ادامه ی اظهاراتش خطاب به جمع گفت: من آن قدر به شخصیت مرتاض هجری علاقه مندم که یکی از حسرت های من در زندگی دیرآشنا شدن با او است. این شاعر گیلانی انتشار اولین دفتر شعر مرتاض هجری در سن ۷۰سالگی را نشان دهنده ی سبز اندیش و جوان بودن او اعلام کرد . او با وارسته و فرهیخته توصیف کردن این هنرمند گیلانی چند بار در طول سخنرانی تاکید کرد که استفاده از این صفات برای مرتاض هجری  تنها توصیف است و نه مبالغه. او ادامه داد:ازنظر من محمدتقی مرتاض هجری «امپراطوری بی سرزمین» است. این شاعر در پایان سخنانش شعرش به نام «وطن» را برای حاضران قرائت کرد. تمجید از تجلیل در زمان حیات و شیونی که تنها ماند سید نورالدین هاشمی از دبیران بازنشسته ی ادبیات در رشت و مولف کتاب پژوهشی در گویش رودباری سخنران بعدی بود که پشت تریبون قرار گرفت. هاشمی هم در ابتدای صحبت هایش با تمجید از ابتکار اعضای کانون فرهنگ فرهت فومن که برنامه ی تجلیل از هنرمندان را در زمان حیاتشان در دستور کار قراردادند گفت: می توان چهره های بسیاری را در ایران و گیلان و در همین شهر فومن نام برد که در زمان حیاتشان در تنهایی و بی توجهی محض بودند. این چهره ی فرهنگی، میر احمد سید فخری نژاد مشهور به شیون فومنی را نمونه استادانی دانست که در زمان حیات خود تنها ماند و هرگز توجهی که امروز به آثارش می شود به او صورت نگرفت. مولف کتاب پژوهشی در گویش رودباری ابراز امیدواری کرد که این قبیل برنامه ها مقدمه ای برای تجلیل از بزرگان دیگر باشد تا نسل جوان ما این اطمینان را داشته باشد که اگر در زندگی خود کاری سترگ انجام دهد هرگز از چشمان تیزبین هم عصرانش دور نمی ماند و جامعه قدردانش خواهد بود. او درباره مرتاض هجری هم گفت: کسانی که در این محفل حضور دارند می دانند که مرتاض هجری به نیک نامی شهره است. و من سال ها با او در دبیرستان کوشیار رشت همکار بودم که از بسیاری جهات برایم الگو بود. هاشمی، مرتاض هجری را چهره ای فعال و چندبعدی معرفی کرد و گفت: هرچند هنر اصلی ایشان نقاشی بود اما نقاشی نیست که در یک چهاردیواری خود را حبس کرده و به خلق آثار بپردازد او برای انجام کارآگاهانه به مطالعات میدانی پرداخته و به اقصی نقاط کشور سفرکرده، درباره آنچه شنیده و دیده تحقیق کرده که این ویژگی در کمتر کسی مشاهده می شود. این چهره ی فرهنگی جملاتش را این گونه ادامه داد:ازجمله خصایل نیکوی ایشان این است که معنی واقعی کلمه فرهیخته و بدون ریا و چشم داشت مادی و مقامی است و هرگز خلق آثارش را باهدف تجاری انجام نداده است. ارزش خاک با حضور افراد خردمند سید نوری کیافر نویسنده و پژوهشگر گیلانی سومین سخنران این مراسم بود. او که صاحب چند عنوان کتاب است در این گردهمایی فرهنگی با تجلیل از محمدتقی مرتاض هجری با استناد به چند بیت از اشعار فردوسی با حاضران از «خِرد» سخن گفت. نوری کیافر با ذکر این نکته که فردوسی را به اندازه تکه ای از خاک ایران دوست دارم توضیح داد:خاک با حضور افراد خردمند ارزش پیدا می کند. کیافر توضیح داد: اگر ما به این خاک احترام می گذاریم به خاطر انسان هایی است که در زیرخاک در طول تاریخ خوابیده اند. او انسان را اعتبار و ارزش زمین معرفی کرد و گفت انسان زیباترین موسیقی زندگی است. موج جوانی، انرژی، سیالیت و آزادی در کارهای مرتاض هجری افشین جعفری خواه نویسنده و کارگردان تئاتر از شاگردان محمدتقی مرتاض هجری است که در حال حاضر در دانشگاه تهران به تدریس مشغول است. جعفری خواه از وسواس مرتاض هجری در شعر و نقاشی سخن گفت و او را اسطوره ای عظیم معرفی کرد. این منتقد و کارگردان تئاتر توضیح داد که آقای مرتاض معلم، نقاش، مجسمه ساز و در حد کفایت منتقدی بی نظیر است. به گفته جعفری خواه، این چهره ی هنری گیلان شناخت خوبی از موسیقی و معماری ایران از منظر تاریخ تحلیلی فنی دارد و برای آگاهی کافی به شهرهای مختلف ایران سفرکرده است. این منتقد هنری توضیح داد: که طی سفر با محمدتقی مرتاض هجری به شهرهای مختلف می توان اطلاعاتی در حد چند واحد درسی کنار او پاس کرد. جعفری خواه با ذکر این نکته که هرچند مرتاض هجری معلم بود اما معلمی تنها «شغل» او نشد بلکه او معلمی را زندگی کرد. به گفته این کارگردان تئاتر که شاهد آخرین تابلوهای خلق شده ی نقاشی به نمایش درنیامده این استاد بوده جوانی، انرژی، سیالیت و آزادی در کارهای مرتاض هجری موج می زند. تشخص؛ غایت ارزش مرتاض هجری سیاوش یحیی زاده نقاش گیلانی مدیر گالری پویا آخرین سخنران جمع بود. او در ابتدای سخنان کوتاهش با طرح این سوال که دلیل گرفتن مراسم بزرگداشت برای مرتاض هجری را چگونه می توان تحلیل کرد گفت: آیا به دلیل پیشکسوت بودن آقای مرتاض این تصمیم گرفته شد؟ یا تحویل سه فرزند پزشک به جامعه و یا مهارت دست مرتاض در نقاشی و ذوق در شعر و قصه و منتقد بودن باعث این موضوع شد؟ یحیی زاده در ادامه به سوالات مطرح شده ی خود این گونه پاسخ داد:به نظرم غایت ارزش ایشان در تشخص  است. به گفته ی او شخصیت هنری مانند آقای مرتاض هجری در ایران کمیاب است کسانی که هم در هنر و هم دانش موفق باشند . این نقاش گیلانی در ادامه از افراد «نان به نرخ روز خوری» یادکرد که مدرنیته را نمی فهمند و «مد» هستند درحالی که تشخص و نقد و اجرای خلاقانه ی مرتاض در نقطه ی مقابل این رویکرد قرار می گیرد. یحیی زاده با این جمله به سخنانش پایان داد: می توان با الگوبرداری از شخصیت آقای مرتاض کاری کرد تا به روزمرگی دچار نشد. نقاشی که معلم شد، کتاب نوشت،نقد کرد و شعر گفت در ادامه ی مراسم نکوداشت، مجری مراسم مقدمه ای کوتاه درباره ی مرتاض هجری گفت و توضیح داد که او دی ماه سال ۱۳۲۱ در شهر فومن متولد شد و پس از اخذ مدرک دیپلم ، به خاطر علاقه به هنر نقاشی وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و پس از فارغ التحصیلی در سال ۱۳۴۱ به استخدام اداره آموزش وپرورش درآمد و حدود سه دهه به عنوان مدرس نقاشی در مراکز آموزشی دولتی تهران، اصفهان و رشت شاگردان زیادی را آموزش داد.افرادی که در حال حاضر در سراسر ایران به افراد صاحب نامی تبدیل شده اند. از او در زمینه ادبیات، نقد هنری و شعر تاکنون شش کتاب با عناوین با ستارگان روشن غروب، در هم نشینی رنگ ها، تاملات هنری، هنر و هنرمند، بگذار فانوس ها روشن بماند، خط نازک نگاه، نقد هنری و شعر منتشر شده است. این هنرمند گیلانی در این مدت ۲۴ نمایشگاه نقاشی که غالبا در سبک انتزاعی روی بوم نقش شده  در شهرهای رشت، بندر انزلی، لاهیجان، تهران، دانشکده معماری اردبیل، دانشکده معماری یزد داشته و برنده ی چند جایزه درزمینه ی نقاشی و گرافیک شده است.علاوه بر این مرتاض هجری درزمینه ی مجسمه سازی،طراحی و خوشنویسی هم چیره دست است. اخلاق و فرهنگ محور زندگی مرتاض هجری پس ازاین معرفی، محمدتقی مرتاض هجری در میان تشویق حاضران پشت تریبون قرار گرفت. این استاد پیشکسوت با تشکر از برگزارکنندگان مراسم کانون فرهنگ فرهت و مدیر این کانون عمید پور غفار  به دفعات از اظهارنظر سخنرانان مراسم به عنوان لطفی دوستانه نسبت به خود یادکرد و گفت: در طول دوران فعالیتم دو محور اخلاق و فرهنگ برایم بسیار مهم بوده است. او در زادگاهش از مناره ی مسجدی در فومن گفت که از نوجوانی چراهای زیادی در ذهنش به وجود آورد و طی سالیان بعد او در شهرهای مختلفی باانگیزه مقایسه بین مناره ها حضور پیدا کرد. مرتاض هجری توضیح داد که ساختار فکری اش در شهر فومن شکل گرفت . او با حاضران از خیال پردازی در معماری و حس و خیال و حضور در عالم سماوات از جغرافیای گیلان تا دیگر شهرهای ایران سخن گفت. این هنرمند طی سخنانی فروتنانه خود را دانشجویی همیشه تشنه  معرفی کرد و از سفرهای مختلفش به سراسر ایران برای یادگیری بیشتر گفت. از تجربه حضور در کویر تا تاثیری که معماری اصفهان بر ذهنش داشته است. این استاد پیشکسوت گیلانی گفت که همچنان خود را مدیون معلمان و اساتیدی می داند که از دوران جوانی تا امروز از آن ها یاد گرفته است. چهره های برجسته ای مانند پرویز تناولی، مرتضی ممیز، هانیبال الخاص، جلال شباهنگی، حبیب الله آیت الهی، سیما کوبان، مهندس میرفندرسکی، خانم شاهند پاینده، محسن وزیری مقدم، ، اشلامینگو، دکتر هادی شفائید مرتاض هجری زمانی را به خاطر آورد که «نقاشی» بی ارزش بود و از آن با عنوان خط خطی یاد می کردند. پشت هر مرد موفق زنی فداکار حضور دارد سالن کانون فکری کودکان و نوجوانان فومن که بعد از مدت ها از جمعیت لبریز شده بود با دعوت افشین جعفری خواه از خانم پیشگر دبیر بازنشسته و مسول خیریه محک در استان گیلان و همسر آقای مرتاض هجری به روی سن و تقدیر از زحمات او طی حدود نیم قرن زندگی مشترک با این هنرمند و تاثیر مستقیم بر آثار او همراه شد. حاضران در سالن دقایقی ایستاده این بانو و همسرش را تشویق کردند. همچنین سینا رمضانی مقدم هنرمند جوان فومنی یک اثر خود که تابلوی نقاشی پرتره مرتاض هجری بود به پاس یک عمر فعالیت هنری  به او اهدا کرد تا حاضران عکس های پایانی مراسم را به گونه ای ثبت کنند که علاوه بر محمدتقی مرتاض هجری این اثر هنری هم در قاب تصویر ثبت شود. بازگشت استاد به زادگاه مادری برای آموزش نقاشی مراسم در حالی به پایان رسید که اعضای کانون فرهنگ فرهت از محمدتقی مرتاض هجری درخواست کردند که برای علاقه مندان به نقاشی در این شهر کلاس های آموزشی برپا کند که با موافقت او و تشویق حاضران همراه شد.