نگاه ایران/ مهدیه عطایی: قایم باشک بازی نمی کند و در انزوا مشغول بازی به شیوه خودش است. با هم سن و سال هایش نمی جوشد، بدخواب است و با کمترین صدایی بیدار می شود. با روشن شدن وسایل سر و صدا دار گوش خود را می گیرد و فرار می کند، تمرکز کافی برای انجام تکالیف مدرسه اش را ندارد. این ها ابتدایی ترین علایم اختلال طیف اوتیسم (Autism) است که روز به روز در جهان در حال گسترش است. میزان شیوع  اختلال طیف اوتیسم در آخرین گزارش های موجود در جوامع صنعتی و پیشرفته یک درصد است. اگر این محاسبه را مبنای کار قرار دهیم 25 هزار کودک اوتیسمی در گیلان وجود دارند و طبق آمارهای رسمی تعداد مراجعه کنندگان به مراکز و یا مدارس استثنائی 500 نفر است. دوم آوریل روز جهانی آگاه سازی درباره بیماری اوتیسم است. در ایران 14 تا 21 فروردین را هفته آگاه سازی درباره اوتیسم نام گذاری کرده اند.به همین دلیل برنامه هایی با محوریت اوتیسم در گیلان هم برگزار شد . نشست خبری مدیر کل بهزیستی گیلان با (محوریت اوتیسم را اینجا بخوانید.) (گزارش تصویری همایش آگاه سازی اُتیسم در لنگرود را اینجا مشاهده کنید) از اختلال اوتیسم که می گوییم از چه می گوییم؟ اختلال طیف اوتیسم، مجموعه ای از اختلالات رشدی است که مهارت های کلامی و غیرکلامی ارتباطی و تعامل اجتماعی را به طور معنی داری تحت تأثیر خود قرار می دهد. این اختلال علاوه بر جنبه های رشدی و اجتماعی؛ عملکردهای آموزشی شناختی فرد را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. علایم این اختلال اغلب در آغاز 18 ماهگی بروز پیدا می کند. حتی کودکان یک ساله نیز توانایی های اجتماعی دارند پس برای شناسایی علایم این اختلال باید نحوه تعامل کودک با جهان پیرامون مورد بررسی قرار گیرد. عدم واکنش به جهت صدای مادر، عدم واکنش نسبت به اسم خود، نگاه نکردن به چشم دیگران، فقدان لبخند در برابر دیگران از علایمی است که کودک دارای اوتیسم ممکن است از خود بروز دهد. اغلب کودکان دارای اوتیسم تا سن پیش از مدرسه تشخیص داده نمی شوند. از این جهت ارزیابی کودک در مراحل اولیه رشد ضروری است. حضور 25 هزار بیمار اوتیسمی در گیلان دکتر فرحناز نوبخت راد، روان پزشک و معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان گیلان در گفتگو با نگاه ایران می گوید: 25 هزار بیمار اوتیسم را نمی توان در گیلان پیدا کرد. آنها جزئی از جامعه سالم ما شناخته می شوند. اوتیسم یک اختلال طیفی است. بدین معنا که 500 نفر شناسایی شده از نوع حاد و شدید این بیماری هستند. نوبخت می گوید: کودکی که ارتباط کلامی برقرار نمی کند و توجه و نگاهش به شما نیست درحالی که مشغول کارهای شخصی خود است؛ بازی هایش معنی دار نیستند و در فضای درونی خودش سیر می کند را می توانیم مشکوک به اوتیسم بدانیم. اهمیت شناخت اوتیسم در سن پایین او ادامه می دهد: تشخیص اوتیسم در سنین پایین بسیار مهم است. اوتیسم اگر همراه با بیماری های دیگر نباشد زود شاخ ته نمی شود. وقتی همراه با عقب ماندگی باشد توجه ما را به خود جلب می کند. در غیر این صورت تا سنین 5 تا 6 سال خانواده ها از آن آگاهی نمی یابند. این روان پزشک می گوید: بچه های اوتیسم معمولاً طیفی از علایم دیگر را دارند. درصدی عقب ماندگی های ذهنی دارند، درصدی افسردگی دارند و تلفیق آنها تشخیص اوتیسم را برای روان شناس خیلی مشکل تر می کند. معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان گیلان در ادامه توضیح می دهد: علل مختلفی برای اوتیسم شناسایی نشده است و دقیقانمی توانیم بگوییم علت آن چیست ولی مطمئناً وراثت، مشکلات در سیستم مغزی و مشکلات از نظر محیطی، آموزش هایی که در سطح محیط می بینند و رفتار پدر و مادر با آنها تأثیر گذار است. به همین دلیل است که می گوییم اگر اوتیسم را در 2 تا 5 سالگی شناختیم خیلی راحت می توانیم راهکارهایی پیدا کنیم که آن ها  به سمت اختلال اتیستیک پیش نروند. به گفته او کسی که چند نمونه از علایم را دارد، هنوز بیمار نیست و  اگر به موقع کار درمانی و گفتار درمانی شود و خانواده بدانند  چگونه با او برخورد کنند می توانند تأثیر خوبی داشته باشند. چرا افراد مبتلا به اوتیسم مردم گریز هستند این روان پزشک  درباره مردم گریزی افراد دارای اوتیسم هم می گوید: مردم گریزی زمانی به فرد اطلاق می شود که آگاهی داشته باشد آدم های مضطرب هم می توانند مردم گریز شوند اما مردم گریزی است در اوتیسم به این معنا است که او در دنیای خودش سیر می کند  و به جای بازی با هم سالانش مدت ها با یک وسیله مشغول می شود و با آن بازی می کند. معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان گیلان با ذکر مصادیق دیگری ادامه می دهد: کودک اوتیسمی از تاب بازی  و دور خود پیچیدن لذت می برد؛ ارتباط اجتماعی، میان فردی و کلامی او ضعیف است.  به این صورت می توان به او تعبیر مردم گریزی داد. او دنیای خودش را دارد. دنیایی که ما آن را درک نمی کنیم. او علاقه ای به وارد شدن به دنیای ما و پیام های پدر و مادرش ندارد. چون از تغییر گریزانند و حتی تغییر دکوراسیون خانه آنها را می ترساند. به گفته ی نوبخت یکی از علایم دیگر مشکلات رفتاری است. چون آنها خودشان را جزئی از محیط نمی دانند و احساس نمی کنند بچه آن پدر مادر هستند. این روانشناس ادامه می دهد: اگر آنها را مجبور به وارد شدن در سیستم و روابط کاری خود کنی اختلالات رفتاری مثل پرخاشگری هم از خود بروز می دهند. نوبخت اضافه می کند: افراد با سطح ضریب هوشی متفاوت می توانند در طیف اوتیسم جای گیرند، از درصد هوش بالا، متوسط و پایین هستند، و نمی توان گفت اکثراً ضعف ذهنی و هوشی دارند. افراد با آی کیو نرمال و افرادی هم با آی کیو بالا هستند. آنانی که می توانند به افراد اوتیسمی کمک کنند معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان گیلان درباره ی افرادی که باید برای بهبود اوضاع به کمک این کودکان بروند هم می گوید: روانشناسان بالینی می توانند با بیماران اوتیسم کار کنند و روانشناسان عمومی معمولاً قادر به این کار نیستند. روان شناسان بالینی که طیف بیماری را شناخته اند. آنهایی که کار درمانگر هستند برای اینکه آنها را به ارتباطات بازی درمانی و کاردرمانی بیاورند و همچنین روانشناسان استثنائی برای آن دسته از افراد که هوش ذهنی پایین دارند باید همراه کار ما باشند. اوتیسم همان عقب مانده ذهنی نیست نوبخت در ادامه  می گوید: سعی ما این است که بیمار اوتیسم را وارد طیف عقب مانده نکنیم و دوست داریم او برای تحصیل به مدارس عادی برود اما زمانی که شدت بیماری خیلی زیاد است و عملکرد خوبی نداشته باشد مجبور می شویم او را  به مدارس استثنائی معرفی کنیم. او بر توانمندی خانواده ها در درمان های مورد استفاده تأکید می کند و کودک اوتیسمی را مثال می زند که با او در ارتباط است و دارای  هوش بالاست. او مدام در روی است و داستان های خیالی می نویسد. داستان های کلاه قرمزی را ادامه می دهد. پدرش او را تشویق می کند و این به او اعتماد به نفس داده است که از پس درس هایش بربیاید. او ساعت ها درگیر داستان های خودش است. در عملکرد کلی افت دارد اما به مدرسه عادی می رود خانواده اش واقعیت را پذیرفته اند به همین دلیل سعی نمی کنند تغییرش دهند، می دانند که او تغییر پذیر نیست. معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان گیلان می گوید: در جوامع جهان سوم با این همه آسیب های اجتماعی توجه کمتری به این اختلال می شود ولی در کشورهای رده بالا که همه چیز برنامه ریزی شده است روی این مورد هم برنامه ریزی می شود. حتی افراد با علایم خفیف را شناسایی می کنند. به گفته ی این روانشناس اوتیسم بیماری پیش رونده ای نیست اما این اختلال در طول عمر ادامه دارد و در حال حاضر درمانی برای آن یافت نشده است. اما با روش های متفاوت می توان در کنترل علایم و افزایش توانایی افراد کوشید. پرسشنامه غربالگری اختلال طیف اوتیسم بررسی ها نشان داده است افرادی که از خدمات توان بخشی استفاده می کنند در برابر کسانی که به هر دلیلی از این خدمات بهره ای نمی برند بسیار متفاوت هستند و گروه استفاده کننده، توانایی ارتباطی، اجتماعی و یادگیری بسیار بهتری از خود نشان می دهند و می توانند در جامعه حضور بیست ری داشته باشند. خانواده ها می توانند با پر کردن سؤال های ساده ی پرسشنامه غربالگری اختلال طیف اوتیسم به بررسی سلامت فرزند خود بپردازند. این پرسشنامه را از اینجا دانلود کنید.