نگاه ایران: نام نیکو گر بماند زآدمی به کزو ماند سرای زرنگار دکتر محمود آخوندی (۱۳۹۴- ۱۳۱۲) نام نیک و پایداری است که ذکر آن آراسته به اندیشه، آزادی، آزادیخواهی، عدالت، اخلاق، تواضع و فرایند آن پاسداری از کرامت و ارزش والای انسانی است. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دیار تباری خویش (آذربایجان / اهر و تبریز) به پایان رسانید.هر چند که او در کودکی پدرش را از دست داده بود، اما در دامن پر مهر مادر فرزانه و تحصیلکرده خویش، قرآن را بخوبی فرا گرفت و سپس در دانشگاه تهران موفّق به گذراندن لیسانس حقوق (قضایی) شد. آنگاه برای ادامه تحصیل به کشور سوئیس رفت و در سال ۱۳۴۰ موفّق به کسب دکترای حقوق جزا از دانشگاه نوشاتل گردید و پس از ورود به ایران همزمان قضاوت و تدریس در دانشگاه را پیشه خود ساخت. هر چند که پس از انقلاب، قشر خاصی از افراد در جامعه ما نسبت به تحصیلکردگان خارج کشور نگاه تکفیری داشته و دارند. همچنین عنوان رساله دکتری این شخصیت وارسته در آن زمان (پیش از انقلاب) «حقوق جزای اسلامی و تأثیر آن در حقوق جزای ایران» بود. مرحوم دکتر آخوندی، پس از بازگشت به ایران، علاوه بر آنکه در کادر قضایی تجربیات گوناگونی را پشت سر گذاشت، در عرصه علمی نیز غافل نماند و همراه با تدریس در دانشگاه به تدوین کتب ارزشمندی پرداخت که هم اینک از آنها می توان به عنوان سرمایه فرهنگی و ملی یاد نمود. مجموعه کتب آیین دادرسی کیفری این شخصیت «علمی» و «اخلاقی» مزین به مندرجات حکیمانه، عارفانه، نقادانه و راهبرانه ای است که استادان، حقوقدانان، قضات، وکلا و حتی اصحاب دعوا را راهی آرمان های قضایی عدالت محور می نماید. اینجانب طی بیست سال (۱۳۷۴ تاکنون) به مناسبت عضویت مشترک در کمیسیون حقوق بشر اسلامی، در جلسات هفتگی و دیگر مناسبات علمی همراه با شادروان دکتر آخوندی و دیگر دوستان تشریک مساعی داشته ایم. در این فرصت مطلوب، شاخصه های برجسته علمی و شغلی ایشان از یک سو و اوصاف بارز اخلاقی شان از سوی دیگربه ترتیب ذیل جلب توجه می کند: یک: شاخصه های بارز علمی و شغلی تکیه و تأکید این استاد عالم و با تجربه حقوق بشر و آیین دادرسی کیفری در اولویت دادن به اصول ذیل جالب توجه به نظر می رسد: ۱ – حقوق بشر و آزادی های مردمی: دکتر آخوندی با توسل به آیه مبارکه کرامت انسانی، آزادی را آب حیات جامعه بشری قلمداد می کرد و معتقد بود آزادی و بویژه آزادی عقیده و بیان راهنمای زندگی شایسته است. در این فضای آزاد، تنوع تفکر و اندیشه را نمی توان نادیده گرفت. به نظر او فضای «یک صدایی» نکوهیده و بر خلاف آزادی اندیشه است. همه می دانیم که در قرآن مجید آزادی اندیشه و مجادله احسن مورد تأکید است. لازمه این کمال مطلوب آزادی احزاب و جمعیت های مستقل از هیأت حاکمه است که در اصل ۲۷ قانون اساسی نیز به صراحت بدان پرداخت شده است. ۲– امنیت قضایی: آسیب پذیری امنیت قضایی ناشی از برخوردهای قابل انتقاد مأموران و مراجع کشف و اثبات جرم و استفاده از شیوه های نامطلوب نیز از جمله نگرانی هایی به شمار می رفت که این استاد و دادرس عدالتخواه با اندیشه بشر دوستانه و با توصیه های عالمانه در جهت حفظ حرمت اشخاص،در کتاب آیین دادرسی کیفری خویش، راهکارهای زیرکانه احترام به اصول اساسی برائت، تعقیب قانونی، تسریع در تفهیم اتهام و فراهم کردن مقدمات دادرسی عادلانه را فراراه دست اندرکاران دادرسی نموده است. ۳ – دادگستری شایسته: دکتر آخوندی به عنوان یک قاضی عارف و با تجربه، با دلواپسی خاص، لازمه دادگستری شایسته را استقلال سازمانی قوه قضائیه و استقلال شخصی قضات قلمداد می کرد. او بویژه معتقد و منتقد بود که سازمان قضایی و قضات کشور ما، با اعتقاد به استقلال قوا از یکدیگر که در اصل ۵۷ و استقلال قوه قضائیه که در اصل ۱۵۶ قانون اساسی به طور روشن مورد تأکید قرار گرفته، در راستای تحقق بخشیدن به عدالت قضایی، بویژه از دخالت دادن سیاست در امر قضا باید رویگردان بود. دو: شاخصه های حیات بخش اخلاقی در کنار شاخصه های بارز علمی این استاد فرهیخته، فضایل اخلاقی ایشان آن گونه زبانزد عام و خاص بود که بذر عشق را راهی باغ دل ها می کرد. به پاره ای از این فضایل اشاره می شود: ۱ – تواضع: امروزه ما شاهد آن هستیم که بسیاری از افراد از برکت برجستگی های علمی و موقعیت های بارز اجتماعی خویش و با دچار شدن به حبّ و غرور، برای خود مرتبتی اشرافی نسبت به دیگران و رقبای خویش قائل می شوند. دکتر آخوندی، ضمن بازتاب نسبت به این ناخجستگی ها، با فروتنی و تواضع، فضایی دوستانه و محبت آمیز را در محیط علمی و گفتمانی آنچنان ایجاد می کرد که حاصل آن اعتماد به نفس از یک سو و برادری از سوی دیگر را متبادر به ذهن می نمود. ۲ – رأفت و گفتمان: محفل دکتر آخوندی رأفت و گفتمان و فرایند بحثش سؤال و جواب بود. او بحث و نقد را لازمه تحول و توسعه جامعه بشری می دانست و معتقد بود که این سبک انسان محور در رابطه افقی بین افراد تراوش کننده دوستی و محبت منطقی و در رابطه عمودی بین مردم و حکومت زمینه ساز آرام و صلح آمیز اصلاح امور به شمار می رود. ۳ – حق مداری: او به عنوان یک آموزگار اخلاق، در بیان «حق » پروایی نداشت و با استناد به باید های اخلاقی و اجتماعی نظر حقوقی خود را با استدلال منطقی ابراز می نمود. به عبارت بهتر، شجاعت، صراحت و صداقت در گفتار و کردار مرحوم دکتر آخوندی جنبه قلبی داشت و اینجانب در این خصوص همواره از ایشان به عنوان یک مؤمن راستین یاد می کردم. ۴ – سیاست گریزی: این استاد شایسته، با نگاه انتقادی نسبت به رفتارهای کم و بیش متداول در فضای اجتماعی، هماره «سیاست گریز و عدالت گزین» بود و در روابط خصوصی و عمومی خویش، معیارهای حقوقی آزادیخواهانه را مبنا قرار می داد. فرایند این سیاست گریزی عزلت عارفانه ای بود که می توان از آن تحت عنوان«خلوت دل» یاد کرد و به قول حافظ: خلوت دل نیست جای صحبت اغیار دیو چو بیرون رود فرشته در آید کلام آخر بزرگداشت شادروان دکتر آخوندی از جمله تکالیف اخلاقی جامعه حقوقی و قضایی کشور به شمار می رود که حاصل آن ترویج اندیشه عقلانیت و حقانیت و زمینه ساز درک مراتب پندار نیک، گفتار نیک و رفتار نیک این انسان خوش مرام است.