خبرگزاری مهر، گروه استان ها- مهری شیر محمدی: سوسن چلچراغ تنها گونه ایرانی تیره سوسن است که وجود آن در ارتفاعات داماش رودبار گزارش شده و به دلیل کمیاب و در حال انقراض بودن، جزو گونه های گیاهی محافظت شده در کشور محسوب می شود.

در حال حاضر وسیع ترین منطقه رویش این گیاه زیبا در ارتفاعات داماش گیلان به مساحت یک هکتار مورد حفاظت قرار گرفته و محل رویش این گیاه که به ثبت ملی رسیده، در خرداد ماه (زمان گل دهی سوسن چلچراغ) میزبان تعداد زیادی گردشگر از نقاط مختلف کشور و جهان است.

چهل سال پس از شناسایی سوسن چلچراغ

رئیس اداره محیط زیست شهرستان رودبار درباره شناسایی گونه ایرانی و کمیاب سوسن  می گوید: لدر بوری (گیاه شناس فرانسوی) در سال ۱۳۵۴خورشیدی گل سوسن چلچراغ را شناسایی و به موزه لوور پاریس معرفی کرد.

بهروزآژند ادامه می دهد: امسال چهلمین سال شناسایی و معرفی گل کم یاب «سوسن چلچراغ» بوده و روستای داماش در ارتفاعات رودبار هرساله محل گل دهی این گیاه زیبا و کمیاب است.

وی می افزاید: گل سوسن چلچراغ، نام محلی این گل است که از خانواده لیلیوم بوده و به خاطر تلاش های لدر بوری به نام علمی «لیلیوم بوری» ثبت شده است.

حفاظت از گونه کمیاب سوسن

یکی از محیط بانان شهرستان رودبار نیز در مورد این اثر طبیعی حفاظت شده توضیح می دهد: اثرات طبیعی ملی در بالاترین سطح حفاظت می شوند و رسالت محیط زیست نیز حفظ گونه های طبیعی به همان شکل اولیه خود است به همین دلیل  رویشگاه گونه کم یاب لیلیوم بوری در یک فضای بالغ بر یک هکتار و محصور شده، حفاظت می شود.

این محیط بان که نخواست نامش فاش شود می افزاید: دوره گل دهی سوسن چلچراغ، بسیار محدود بوده و معمولا بین خرداد و تیر ماه شاهد گل دهی این گونه گیاهی هستیم ولی بسته به شرایط جوی یک سال در داماش، زمان گل دهی کمی متفاوت است و معمولا سازمان محیط زیست در زمان پیک گل دهی سوسن چلچراغ -که معمولا نیمه خرداد است- اجازه می دهد گردشگران در بخشی از  فضای حفاظت شده، از نزدیک سوسن چلچراغ را ببینند.

وی می گوید: گل های لیلیوم بوری، قامت بلندی داشته و گل های آن به صورت واژگون شکفته می شود، شکوفه های این گل با رنگ سفید و لکه های متعدد بنفش تیره و معطر، به صورت واژگون باز شده و انتهای گلبرگهای آن پوشیده از دانه های برجسته و پرچم های بسیار بلند است.

این محیط بان تصریح می کند: در بالاترین حالت، ۱۵غنچه بر روی یک پایه رشد می کند و به تدریج طبقه طبقه باز می شود. و از ابتدای گل دهی تا خشک شدن گلها تقریبا ۱۵ روز طول می کشد.

وی درباره دلیل نامگذاری این گونه به نام سوسن چلچراغ توضیح می دهد: به دلیل شکل قرار گیری گلها و واژگون بودن آن، اهالی داماش این گل را سوسن چلچراغ نامگذاری کرده اند و برخی اهالی هم به نوردهی این گل اشاره دارند که البته پایه و اساس علمی ندارد.

این محیط بان، خاطر نشان می کند: این تیره گیاهی که وجود آن در لنکران جمهوری آذربایجان نیز گزارش شده، از قدیم توسط اهالی روستای ییلاقی داماش در منازل کشت می شده ولی تاکنون امکان تکثیر این تیره لیلیوم در دیگر مناطق استان گیلان نبوده است.

وی یادآور می شود: یکی از پرورش دهندگان گل در گیلان، ۲۰سال است تلاش دارد این گل را در لاهیجان تکثیر کند، ولی تاکنون موفق نشده است.

محیط بان حافظ سوسن چلچراغ، در پاسخ به این سئوال که چرا محدوده حفاظت شده، فنس کشی شده می گوید: سوسن چلچراغ نخستین اثر طبیعی است که یک سال بعد از کشف توسط یک گیاه شناس فرانسوی ثبت ملی شد و اثرهای طبیعی که ثبت می شوند، توسط سازمان محیط زیست در بالاترین سطح حفاظت مورد قرار می گیرند.

وی می افزاید: تجربه ثابت کرده اگر گونه های گیاهی در شرایط رشد طبیعی خود نگهداری شوند، بهتر تکثیر می شوند تا اینکه انسان در تکثیر آن مداخله کند. همچنین به خاطر حساسیت بالای این تیره گیاهی، یک هکتار از رویشگاه این گیاه در داماش، محصور شده است.

این محیط بان یادآور می شود: با اینکه یک روز از سال سازمان محیط زیست اجازه می دهد گردشگران از نزدیک این گیاه را ببینند، ولی هر سال بعد از پایان مراسم با اینکه  محدوده مشخص شده است؛ باز شاهد شکسته شدن و لگدمال شدن گل های سوسن چلچراغ هستیم.

نبود زیر ساخت های گردشگری برای بازدید از سوسن چلچراغ

با اینکه سوسن چلچراغ چهل سال است به عنوان یک اثر طبیعی ملی به ثبت رسیده است، ولی هنوز در خاستگاه خود نیز ناشناخته است.

البته در سال های اخیر با رشد فضاهای مجازی و رسانه های خبری، این اثر طبیعی بیشتر معرفی شده اما عمده ترین دلیل ناشناخته ماندن این جاذبه طبیعی، فقدان زیر ساخت های گردشگری و معرفی این اثر طبیعی ملی است.

بسیاری از  زیر ساخت های توسعه گردشگری برای بازدید از این گل نادر هنوز مهیا نیست و مهمترین شاخصه دسترسی به این گل که همان راه های دسترسی به روستای داماش است، با ضعف جدی روبرو بوده وگردشگران و بازدیدکنندگان این گل کم یاب، از فقدان زیرساخت های گردشگری چه در مسیر بازدید و چه در محل رویش این گیاه که هر ساله میزبان تعداد زیادی گردشگر از نقاط مختلف کشور است، گله دارند.

یکی از مسافران که هرسال در همین ایام از تهران برای دیدن سوسن چلچراغ می آید می گوید: جاده مسیر دسترسی به روستای داماش در بسیاری از بخش ها اصلا زیرسازی مناسبی ندارد و در بخش های زیادی شبیه راه مال رو است. نه علایم خطری در پیچ های خطرناک است و نه گاردریلی که محافظ خودروها باشد.

مسافر دیگری که از سمت لوشان مسیر جیرنده را به داماش طی کرده، در همین راستا توضیح می دهد: بعد از اداره  هواشناسی شهر جیرنده، راه دیگر آسفالت نیست با اینکه تا روستای داماش گردنه های خطرناکی وجود دارد، ولی نه تنها جاده زیرسازی نشده بلکه چاله های متعددی در مسیر است و همین برای مسافران خطرات جانی به همراه دارد.

مسافرانی هم که از جاده رشت- توتکابن به سمت داماش حرکت کرده اند نیز همین گلایه را دارند.

به گفته آنها جاده توتکابن تا «بره سر خورگام» وضعیت بهتری دارد ولی از روستای «پشتکلا» با وجود گردنه های متعدد و پیچ های تند، راه مناسب نیست. جاده یا اصلا آسفالت ندارد و یا راه خاکی بسیار ناهمواری دارد.

مسئولان به فکر نیستند

یکی از افراد محلی نیز درباره نبود امکانات گردشگری لازم برای بازدید کنندگان از سوسن چلچراغ هم می گوید: با اینکه رویشگاه داماش شهرت جهانی دارد ولی مسولان بخش عمارلو به فکر توسعه زیرساخت های گردشگری منطقه نیستند.

به گفته حسین نورانی، آخرین باری که این مسیر آسفالت شده، سال ۱۳۸۳ و توسط یکی از صاحبان کارخانه های عمارلو بوده است.

وی توضیح می دهد: چند سالی است که همزمان با گل دهی سوسن چلچراغ، جشنواره ای در منطقه داماش برگزار می شود که متاسفانه دسترسی به این مکان با سختی های زیادی روبرو است و این مسیر هنوز جاده مناسبی برای تردد ندارد.

با این تفاسیر به نظر می رسد که نبود امکانات لازم برای بازدید از سوسن چلچراغ، لذت بردن از این جاذبه طبیعی گردشگری را با سختی های زیادی همراه کرده و توجه به زیرساخت های گردشگری در این منطقه برای بهره گیری از کمیاب ترین جاذبه طبیعی گیلان، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.