اختصاصی،نگاه ایران/مریم صابری داستان سازماندهی زباله در گیلان همچنان دنباله دار است و هر فصلش غمگین تر می شود؛ یک روز سراوان بر سر زبان است و روز دیگر زباله عفونی بیمارستان ها و روز دیگرعدم موفقیت طرح تفکیک از مبدا. به نظر می رسد سررشته زباله در گیلان هرروز گم تر و پیشرفت طرح های کاهش اثرات منفی آن با سرعت لاک پشتی در جریان است. 25 جایگاه دفن زباله در استان هنوز سازماندهی نشده و همچنان لندفیل سراوان قصه پر غصه حامیان محیط زیست برای مرثیه سرایی درباره طبیعت گیلان است. در این بین مشکلی از بابت قوانین وجود ندارد و به صراحت در  بند الف ماده ۱۹۳ قانون برنامه پنجم توسعه گفته شده: «شهرداری شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت و شهرهای ساحلی و شهرهای حاشیه تالابهای داخلی در راستای مدیریت پسماند شهری موظف اند تا پایان سال چهارم برنامه، پسماندهای خود را با روشهای نوین و فناوریهای جدید با اولویت روشهای آلی (ارگانیک) از قبیل کرم پوسال (ورمی کمپوست) بازیافت کنند. بدیهی است از سال پایانی برنامه، هرگونه دفن پسماند ها در این گونه شهر ها مطلقاً ممنوع است.» این قانون، بر اساس  زمان اعلام شده، تا پایان سال ۹۳ فرصت اجرایی شدن داشته است و وقتی محمدرضا برجی به عنوان مدیرکل محیط زیست استان گیلان انتخاب شد برای نشان دادن اهمیت مسئله زباله در گیلان گفته بوده که یا با زباله های موجود در گیلان دفن می شوم یا مشکل زباله را حل می کنم! این همه در حالی است که تمام 16 شهرستان استان همچنان با قدم هایی کند و آهسته به سمت اجرایی کردن آن می روند.   سرعت شیرابه ها بیشتر از سرعت طرح ها طبق آمار، روزانه هزار و ۸۰۰ تا دو هزار تن زباله در گیلان تولید می شود که بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ تن آن سهم شهر رشت است. این حجم زباله علاوه بر نابودی بخش بزرگی از جنگل های سراوان باعث تولید۴ تا ۱۸ لیتر شیرابه در ثانیه شده که به جز آلودگی های جبران ناپذیر برای مردم منطقه در نهایت به تالاب انزلی سرازیر می شود. در دو سال گذشته سازماندهی زباله تر با عنوان ورمی کمپوست با همان سرعتی که در بین مردم گسترش پیدا کرد با همان سرعت خاموش شد. طرح تفکیک زباله از مبدا و جدا سازی زباله های خشک اما حداقل سابقه ای ده ساله در رشت دارد. اما با یک نگاه گذرا به کوچه های شهر در ساعات پایانی شب می توانید به این نتیجه برسید که فعالیت های چندساله نتوانسته منجر به آن شود که شهروندان میان پوست میوه و ظرف خالی ماست تفاوت قائل شوند چون همه در یک کیسه منتظر ماشین حمل زباله هستند. با وجود آنکه استاندار گیلان هم تفکیک زباله از مبدا را جزو وظایف شهرداران اعلام کرده و گفته است هر شهرداری که  تا پایان امسال به صورت صد درصدی تفکیک زباله را از مبدا اجرا نکند از کار برکنار می شود. اما گویا شهرداران گیلان چندان این هشدار را جدی نگرفته اند چون برنامه های کاربردی منتج به نتیجه از سوی آنها مشاهده نمی شود. در این میان به نظر می رسد برای اجرای کامل این برنامه در شهر رشت همکاری لازم با سازمان پسماند شهرداری رشت صورت نمی گیرد. بعد از مدتها انتظار و حرکات کژدار و مریز آبان ماه سال 93 خبر از آغاز طرح تفکیک از مبدا در شهر رشت داده شد. پیمانکاران مناطق پنجگانه بعد از انتخاب که از طریق مناقصه صورت گرفته بود کار خود را آغاز کردند. اما طولی نکشید که مرتضی شریفی رئیس وقت مدیریت پسماند شهرداری و پیمانکاران مناطق مختلف از نارضایتی خود از اجرای طرح تفکیک خبر دادند.   گاراژدارها کوتاه نمی آیند عدم همکاری مردم رشت و همچنین سهیم بودن  گروهی به نام گاراژدارها در جمع آوری زباله های شهر باعث شد تا اجرا ی طرح تفکیک به بن بست برسد. پیمانکاران می گویند هر ماه حداقل 30 میلیون ضرر می کنند و این ضرر و زیان به جایی رسید که پیمانکاران مناطق 5 و 2 از ادامه کار انصراف دادند تا امروز پیمانکار نسبتا موفق منطقه 4 مسئولیت این دو منطقه را نیز داشته باشد. بعد از چندماه کش و قوس شهرداری با گاراژدارها و وارد شدن دیگر دستگاه ها مانند فرمانداری و دادگستری انتظار بر این بود تا در سال 94 این داستان به اتمام برسد اما در آخرین نشست با وجود آنکه سازمان پسماند شهرداری از اتمام خوش ماجرا به نفع شهرداری خبر می داد گارارژدارها توانستند در نشستی با فرمانداری رشت دوباره یک مهلت دو ماهه بگیرند! در همین ارتباط رئیس سازمان پسماند شهرداری رشت درباره این وقفه دو ماهه به نگاه ایران می گوید: در این دو ماهه نیز هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. مرتضی عاطفی که به تازگی کار خود را در این سمت آغاز کرده با اشاره به  اتفاقات سال 93 ادامه می دهد: از دی ماه گاراژها پلمپ شده بودند و قرار بود که به خارج از شهر انتقال داده شوند و تا  15 اسفند 93 تمام گارارژها تعیین تکلیف شوند اما نه تنها در اسفند که حتی در سه ماه فصل بهار نیز اتفاقی رخ نداد.   گاراژدارها به دنبال حامی برای فشار به نظر می رسد گاراژدارها در این مهلت های چند ماهه به دنبال پیدا کردن حامی و فشار برای ادامه کار خود هستند. عاطفی توضیح می دهد: در این فاصله آنها فشارهایی به مجریان وارد می کنند و در واقع با این مهلت ها در پی خرید زمان هستند.  به گفته وی هیچ کدام از حدود 70 گاراژ  شهر مجوز فعالیت برای جمع آوری ندارند. عاطفی به استناد بند 20 ماده 55 قانون شهرداری ها کارشان را غیر قانونی می داند. کار اصلی آنها خرید و فروش آهن آلات است و اغلب کاربری مکانی آنها مشکل دارد. وی همچنین نتایج فعالیت های صورت گرفته در مناطق مختلف رشت برای اجرای طرح تفکیک از مبدا را مطلوب نمی داند اما خبر از روند روبه رشد می دهد و می گوید که امیدوار است عملکرد هر ماه بهبود پیدا می کند.   دود لابی هایی که به چشم مردم می رود  پیمان بازدیدی مدیرعامل موسسه محیط زیستی «سرزمین ایده آل ما» هم از شرایط فعلی اجرای طرح تفکیک رضایت ندارد و به نگاه ایران می گوید: گاراژدارها با لابی گری در پی حل این داستان هستند.  با این مهلت های چند ماهه فقط به شهر ضرر می رسد و دود آن به چشم شهروندان می رسد. بازدیدی ادامه می دهد: در برنامه هایی که در شروع کار مورد نظر ما بود تمام جنبه های مربوط به تفکیک زباله مانند بحث آموزش و انجام تفکیک از کسبه و خانوار دیده شده بود و حتی قرار بود که در ابتدا  تکلیف گاراژدارها مشخص شود. این فعال محیط زیست معتقد است که قبل از اجرای طرح باید تکلیف گاراژدارها مشخص می شد و بعد پیمانکاران وارد کار می شدند. البته وی یادآوری می کند که در زمان مدیریت شریفی با این گاراژدارها صحبت شد که خودشان وارد کار شده و کار جمع آوری را انجام بدهند که به نتیجه نرسید. بازدیدی با انتقاد از انتخاب پیمانکاران می گوید: انتخاب پیمانکاران نیز چندان قوی عمل نشد و می توانستیم مانند پیمانکار منطقه 4 که اکنون مسئولیت منطقه 2 و 5 را نیز دارد دست به انتخاب های قوی تری بزنیم. این فعال محیط زیست با انتقاد ار روند حل مشکلات محیط زیستی استان می گوید: در سال گذشته بارها از بحث سازماندهی زباله،خرید دستگاه زباله سوز، حل مشکلات  لندفیل سراوان و ایجاد تصفیه خانه صحبت شده است اما متاسفانه هیچ کدام اجرایی نشده است. دراین بین یکی از تبعات اجتماعی پلمپ گاراژها بیکار شدن گاری دارهایی عنوان شده است که اغلب از نظر اقتصادی ازدهک های پایین جامعه محسوب می شوند. اما بازدیدی می گوید: قرار نیست که گاری دارها ها بیکار شوند بلکه با نظم بیشتری زیر نظر پیمانکار به کار خود ادامه می دهند.   از ادعا تا عمل اما موضوع دیگر عدم همکاری شهروندان رشتی در اجرای این برنامه است. شهری که به نظر می رسید به دلیل سابقه فرهنگی، سطح تحصیلات شهروندان مشکلی در پذیرفتن این امر نداشته باشد. برخی از منتقدان اجرای این طرح را ضعف در اطلاع رسانی و آموزش خانوارها می دانند. عاطفی مدیرعامل سازمان پسماند رشت معتقد است ما تمام 365 روز سال را نیاز به فرهنگ سازی داریم  تا بتوانیم به هدف کاهش تولید زباله و نظم در جمع آوری زباله دست پیدا کنیم. رئیس سازمان پسماند شهرداری رشت ادامه می دهد: این کار باید در شهروندان درونی شود و با توجه به بحران و عقب ماندگی سال های اخیر فرهنگ سازی باید روزانه باشد. اما در بین نمی توان از تاثیرگذاری رسانه ها از جمله صدا و سیما به راحتی عبور کرد. اما از شروع اجرای این طرح برنامه خاصی در این زمینه در صدا و سیمای گیلان دیده نشده است. گویا صدا و سیما در این بخش نیز چشم به دستاوردهایی مانند بازدهی مالی آگهی های تجاری خود دارد. عاطفی می گوید :رسالت آموزشی صدا و سیما گویا فراموش شده است در حالی که باید در این زمینه فعالیت بیشتر و کیفی تری داشته باشد چون موضوع با سلامتی مردم ارتباط مستقیم دارد .   حالا باید دید آیا این داستان به نفع شهرداری تمام خواهد شد و یا با حمایت برخی اعضای شورای شهر مهلت های چندماهه گاراژدارها از سوی فرمانداری رشت تمدید و چرخه باطل تولید زباله با تمام تبعاتش در رشت ادامه پیدا خواهد کرد.