نگاه ایران: «مادرم معتاد تلگرام و اینستاگرام است. با زن های فامیل یک گروه تلگرامی دارند که شب و روز باهم در آنجا چت می کنند. هر بار که می خواهم با او حرف بزنم مدام به تلفن همراهش نگاه می کند و تنها با حرکات سر جملاتم را تأیید می کند. زمانی که در میان حرف هایم از او سؤال می کنم هاج و واج مرا نگاه می کند زیرا تمام مدت حواسش به گوشی اش بوده و حتی کلمه ای از حرف هایم را نفهمیده است.» این ها گله های دختر یکی از طرفداران پروپاقرص تلگرام است. هرچند که مادرش اعتقاد دارد حضورش در فضای مجازی لطمه ای به رابطه اش با فرزندانش نزده اما با هرکدام از بچه هایش که حرف می زنی آه از نهادشان بلند می شود. ارتباط های دنیای واقعی به ته خط رسیده اند، آن هم با شعار دوری و دوستی. به طوری که 28 میلیون ایرانی شب و روزشان را صرف گشت زنی در تلگرام می کنند. این نرم افزار آن قدر در دل برخی ها جابازکرده که خیلی ها حتی علاقه ای به دیدوبازدیدهای خانوادگی ندارند. دلشان می خواهد یک گروه تلگرامی خانوادگی داشته باشند تا خبری از دیدوبازدیدهای خانوادگی نباشد. وقت گذرانی در این شبکه ها آن قدر وسوسه انگیز شده که برخی از مادران حتی بدون در نظر گرفتن عواقب این کار مدت های طولانی را صرف گشت زنی در سایت های مجازی می کنند و شاید حتی فرصتی در نیمه های شب هم پیدا نشود که پای درد دل فرزندان خود بنشینند. اما در این میان مادرانی هم هستند که وابستگی چندانی به استفاده از شبکه های مجازی ندارند. سپیده مادری است که بودن یا نبودن گوشی همراهش برایش تفاوت چندانی ندارد. هرچند که امید پسر بزرگ او از کم بودن فعالیت مادرش در فضای مجازی گله مند است و می خواهد او کمی در فضای مجازی سرگرم باشد تا کمتر در طول روز پاپیچش شود: «مادرم اغلب درگیر رسیدگی به من و برادرم است. دائم نگران می شود و روزی چند بار به من زنگ می زند ولی مادران دوست های من آن قدر سرگرم تلگرام و اینستاگرام هستند که حتی روزی یک بار هم با آن ها تماس نمی گیرند.» اعتیاد به فضای مجازی تا مرز دیوانگی «یک روز اگر گوشی ام کنارم نباشد، دیوانه می شوم» این ها حرف های سارا مادر یک دختر 16 ساله است: «درگذشته بیشتر با دخترم بیرون می رفتیم و باهم وقت می گذراندیم اما حالا او هم بیشتر دوست دارد در اتاقش با گوشی همراهش سرگرم باشد تا اینکه باهم برای تماشای یک فیلم به سینما برویم.» مادر الناز هم طرفدار ثابت صفحه های اینستاگرامی است. کار صبح تا شب او تنها باز کردن صفحات سلبیریتی های دنیاست تا با تقلید از آن ها دریچه ای به دنیای مد باز کند. وقتی از الناز می پرسی که آیا فعالیت مادرت باعث کم توجهی به تو شده است، پاسخ جالبی می دهد: «وقتی از خانه به دانشگاه می روم تمام مدت نگران هستم، زیرا مادرم از وقتی اینستاگرام را در گوشی اش نصب کرده گاهی یادش می رود که برادر کوچکم، گرسنه است و باید به او شیر بدهد.» احوال پرسی های استیکری فرستادن شکلک های مختلف و احوال پرسی های استیکری کار هر روز کاربران تلگرامی است. دنیای مجازی آن قدر گسترش پیدا کرده که حتی راه ارتباط های واقعی را هم مسدود کرده، به طوری که حتی زمانی که در یک جمع خانوادگی قرار می گیری همه مشغول استفاده از گوشی همراهشان هستند. آن طور که دکتر مصطفی آب روشن می گوید: «وابستگی به شبکه های مجازی یک اصل فراگیر است. این شبکه ها یکی از مهم ترین ابزارهای نوین ارتباطی محسوب می شوند و در زندگی فردی و اجتماعی ما ایرانی ها جایگاه ویژه ای پیدا کرده اند. بنابراین به نظر می رسد دنیای مجازی جزو جدانشدنی مناسبات روزمره افراد قرار گرفته است.» این جامعه شناس در ادامه بیان می کند: «اغلب در میهمانی های خانوادگی و دوستانه مشاهده می کنیم که همه درگیر تلفن همراهشان هستند و برخی از نوجوانان به جای ارتباط کلامی باهمسالان خود، متأسفانه از طریق شبکه های اجتماعی یا تلگرام با یکدیگر صحبت می کنند، یعنی شخص در میان اعضای خانواده حضور دارد ولی دیواری شیشه ای به دور خود کشیده و با اطرافیان ارتباط مؤثری ندارد.» بچه ها می بینند پس یاد می گیرند دختر شما هم کفش های پاشنه بلندتون رو به پا می کنه و کیف شما رو بر میداره تا خاله بازی کنه؟، پسر بچه تون رو دیدین که مثل شما راه بره و ادای سیگار کشیدن شما رو دربیاره؟ تا حالا به بازی کردن دختر تون با عروسک هاش دقت کردین؟ برای یادآوری نقش والدین در رفتارهای کودکان می توان این سؤال ها را از آن ها پرسید تا به آن ها یادآوری کرد که والدین نخستین الگوی کودکان هستند. به طوری که حتی روانشناسان هم اعتقاد دارند که رفتار والدین تأثیر بسزایی در رفتارهای آینده فرزندان آن ها دارد. دکتر آب روشن هم با تأیید این موضوع می گوید: الگوهای رفتاری فرزندان، وابستگی مستقیمی به رفتارهای مادران دارد لذا نخستین قدم به سوی انحراف از هنجارهای اجتماعی زمانی آغاز می شود که فرزند از حیطه نظارت والدین خارج شود. درواقع مشاهده می کنیم که در خلأ الگوهای رفتاری شایسته، فضای مجازی در اجتماعی کردن فرزند پررنگ می شود. او در ادامه بیان می کند: به عبارتی می توان این قاعده را در حکم یک کفه ترازو در نظر گرفت که یک سوی آن والدین هستند و از سوی دیگر عوامل بیرونی مانند شبکه های اجتماعی که به نوعی فرزندان را اجتماعی می کنند. لذا در نبود الگوهای تربیتی، آموزشی و رفتاری شایسته در نظام خانواده شاهد فرزندانی خواهیم بود که با ما بیگانه هستند. یعنی ظاهر فیزیولوژیکی شان به ما شبیه است اما از لحاظ تفکر، عقیده و سبک زندگی با ما متفاوت هستند. به گفته آب روشن، زمانی که مادر درگیر استفاده از فضای مجازی است به طور ناخواسته فرزند را در مسیری قرار می دهد که از سوی دیگران جامعه پذیر می شود یعنی هنجارها، الگوها و باورهای محیط اجتماعی درونی و تبدیل به رفتار خواهد شد. جامعه تلگرامی جامعه منزوی تحقیقات مؤسسه افکار سنجی دانشجویان ایران هم نشان می دهد که از هر ۱۰۰ مرد ایرانی ۵۵ نفر و از هر ۱۰۰ زن ایرانی ۵۱ نفر عضو شبکه های اجتماعی هستند. یکی از آسیب هایی که در اثر استفاده مدام از فضای مجازی ایجاد می شود، منزوی شدن و عدم اعتمادبه نفس است که تداوم این مشکلات در آینده می تواند خطرآفرین باشد. آب روشن هم به این موضوع تأکید کرده و بیان می کند:«زمانی که افراد ترجیح می دهند با دوستان خود از طریق شبکه های اجتماعی ارتباط داشته باشند و تمایلی به ملاقات حضوری احساس نمی شود، به مرور برقراری این گونه ارتباطات تلگرامی و غیرمستقیم، اعتمادبه نفس آنان را کاهش داده و مشاهده می کنیم که مهارت های ارتباطی برای حضور در محیط های اجتماعی به شدت تضعیف می شود.» او با اشاره بر اینکه تداوم استفاده از فضای مجازی ارزش های خانوادگی را سست می کند، می گوید: ما با نوعی از اولویت بخشی به دنیای مجازی روبه رو هستیم زیرا فرد در جمع خانوادگی بیشترین وقتش را با تلگرام سپری می کند که این به این معنی است که خانواده از اولویت کمتری برخوردار است و شخص به افرادی که در جمع خانوادگی حضور ندارد اولویت بیشتری می بخشد و این اولویت بخشی به سمبل ها (sticker) و اپلیکیشن های ارتباطی جهت ابراز عقیده و احساسات در مناسبات ارتباطی باعث می شود که شخص در مهارت های ارتباطی دچار مشکل شود. آب روشن اعتقاد دارد، یکی از عواملی که به روند استفاده گسترده کودکان و نوجوانان از تلفن همراه دامن می زند چشم و هم چشمی خانواده هاست. به طوری که والدین تمایل ندارند که فرزندشان نسبت به بچه های فامیل یا همکلاسی هایش که از تلفن همراه های پیشرفته استفاده می کند کم بیاورد زیرا نداشتن گوشی را به منزله تنزل شخصیت و پایگاه اجتماعی پایین تلقی کرده سعی می کنند با خرید گوشی گران قیمت برای فرزندشان، از این سرخوردگی و احساس ناکامی جلوگیری کنند درحالی که داشتن تلفن همراه های پیشرفته برای فرزندان نه تنها ضروری نیست بلکه آسیب های روانی و اختلالات ارتباطی شدیدی را برای فرزندان به ارمغان می آورد. این جامعه شناس با تأکید بر اینکه شبکه های اجتماعی یا امواج ماهواره ای از عوامل بسیار مؤثر در اجتماعی کردن فرزندان هستند، می گوید: متأسفانه خود والدین بخصوص مادران در موارد زیادی متأثر از این روند تغییرات قرار گرفته و به نوعی جزو آسیب های جامعه هستند و به جای اینکه راه حلی برای نابسامانی های ذهنی و وابستگی های بیمارگونه فرزند شان ارائه دهند متأسفانه خودشان نیز بخشی از صورت مسئله محسوب می شوند.