نگاه ایران/مزدک پنجه ای* امروزه گردشگری شهری در زمره مهم ترین صنایع توسعه پایدار شهری، فرصت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای مدیریت شهری به شمار می رود. اجرای تورهای گردشگری هدفمند،استقرار ایستگاه های راهنمای مسافر و تسهیلات ویژه رفت وآمد به نقاط فرهنگی، زیارتی، تفریحی و ییلاقی، ازجمله اقدامات زیرساختی است که مدیریت شهری درزمینه گردشگری شهری با محوریت توسعه فرهنگ گردشگری و حقوق شهروندی می تواند انجام دهد. "گردشگری یکی از مولفه های اصلی حقوق بشر و شهروندی محسوب می شود و در فرآیند زیست سالم انسانی، تاثیر گذار است اما باوجود اهمیت آن در لایحه حقوق شهروندی قرار نگرفته و موردتوجه واقع نشده است. حقوق شهروندی دربرگیرنده امتیازات، حقوق و تکالیف شهروندان، دولت و تمامی نهادهای عمومی و مدنی در یک جامعه است. گردشگری یکی از مولفه های اصلی حقوق بشر بوده و در اعلامیه جهانی حقوق بشر، 16دسامبر 1948 و در میثاقین حقوق سیاسی مدنی و فرهنگی اقتصادی به آن اشاره شده و گردشگری را در زمره نسل سوم و چهارم حقوق بشر قلمداد و تلقی کرده اند. گردشگری یا جهانگردی هم در قامت حق توسعه و هم در قالب حق فرهنگی قرارگرفته است".[1] «حقوق شهروندی در گردشگری که فلسفه اصلی آن تعامل انسان ها با یکدیگر است، زمانی نمود پیدا می کند که دو جامعه ای که نسبت به یکدیگر شناخت ندارند باهم ارتباط می گیرند. در این نقطه است که حقوق افراد اعم از گردشگر، میزبان، مجری یا ارائه کننده خدمات شکل جدیدی به خود می گیرد و اگر هریک از این افراد به حقوق خود واقف نباشند، در گردشگری پایدار با مشکل مواجه خواهیم شد.»[2] قابلیتهای گردشگری رشت شهر رشت دارای قدمت و اصالت تاریخی است. وجود بناهای تاریخی در سطح محلات قدیمی و مرکز شهر و تفرجگاه های طبیعی هم چون باغ محتشم و ... از قابلیت های گردشگری رشت است اما بی توجهی مسئولان شهری رشت در دهه های اخیر سبب تنزل در جذب گردشگر شده است.متاسفانه بسیاری از گردشگران، شهر رشت را برای اقامت برنمی گزینند و صرفا از آن به عنوان محل دسترسی به شهرهایی چون لاهیجان،انزلی و فومن و ... استفاده می کنند. درحالی که شهر رشت به عنوان یکی از فرهنگی ترین مراکز استان ها به شمار می رود نتوانسته خود را به استانداردهای صنعت توریسم در حد ایران نیز برساند.فرض بگیریم یک گردشگر برای بار دوم قرار است وارد شهر رشت شود،چه جذابیت هایی برای او فراهم کرده ایم که انگیزه لازم را به منظور اقامت و تفریح داشته باشد.صِرف دیدن بناهای تاریخی و تفرجگاه های طبیعی مطمئنا نمی تواند ایجاد انگیزش کند.آنچه امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ ایران و خارج از کشور اتفاق می افتد ایجاد فضاهای جدید گردشگری و اجرای برنامه های هنری و فرهنگی است.شهر رشت با توجه به استعداد عظیمی که در عرصه ی طبیعت و بناهای قدمی خاصه در محلاتی مثل ساغری سازان،پیرسرا،استادسرا و ... دارد می تواند،انگیزش دیدار مجدد را برای هر گردشگری فراهم آورد. به عنوان مثال پیاده راه فرهنگی و ترمیم بافت سبزه میدان،باغ محشم، نصب مجسمه های مفاخر و سایر مجسمه های مدرن و پست مدرن،احداث پارک های جدید،توجه ویژه به فضای سبز،رفع آلودگی از رودخانه ها، برپایی برنامه های فرهنگی چون جشنواره شمعدانی ها و جشنواره غذاهای محلی در سطح ملی می تواند ازجمله نکات مهم در جذب گردشگر به شمار آید. شهرداری به عنوان یکی از دستگاه های مهم در عرصه ی برنامه ریزی مدیریت شهری می تواند به واسطه ی قدمتی که این شهر در عرصه ی فرهنگ و هنر دارد و چهره های مطرحی که از این شهر در عرصه ی ملی و جهانی نام آور شده اند استفاده کرده و اقدام به جذب هر چه بیشتر گردشگران کند. برای نمونه چندی پیش در خبرها آمده بود عده ای از مسوولان تلاش دارند تا خانه ی هوشنگ ابتهاج این شاعر ملی و اصالتا رشتی را که از خانواده های بزرگ سمیعی است ،خریداری نمایند و آن از به عنوان خانه شعر استفاده نمایند که ظاهرا این طرح به واسطه ی قیمت بالای ملک نیمه کاره رها شد درحالی که سرمایه گذاری در این بخش با توجه به در قید حیات بودن این شاعر ضمن تقدیر،می تواند دستاورد اقتصادی را به لحاظ جذب توریست در درازمدت برای شهر داشته باشد. منازل بسیاری از مشاهیر و هنرمندان در کوچه پس کوچه های رشت مثل خانه ی میرزا هنوز وجود دارد که در صورت خریداری و بازسازی به عنوان یک امکان اقتصادی- گردشگری می تواند بر کاربری های فرهنگی  این شهر بیفزاید. برای نمونه خانه ی نصرت رحمانی در پیرسرا که قدمتی تاریخی دارد یا خانه ی آیدین آغداشلو،گلچین گیلانی و بسیاری از هنرمندان مطرح و نامدار که به واسطه ی پایگاه مردمی که دارند قابلیت جذب گردشگران فرهنگی را فراهم خواهند آورد. شهرداری با خرید خانه ی نخستین شهردار رشت به نام حاج خلیل رفیع که اکنون عمارت شورای اسلامی شهر رشت نیز هست،توانست یک امکان فرهنگی- گردشگری را برای شهر به وجود آورد. همچنین خرید خانه ی فرهنگ گیلان در محله ساغری سازان با معماری منحصربه فردش، توسط فرهنگ دوستان و یاوران این خانه ازجمله دیگر اقدامات فرهنگی بوده که به واسطه ی اجرای برنامه های هنری در سطح ملی توسط گروه های هنری این خانه ،توانسته به جذب گردشگر کمک کند. همچنین عمارت سمیعی در ساغری سازان یا حمام حاج آقا بزرگ،حمام حاجی که اکنون مخروبه ای است،استخر طبیعی عینک و باغ های اطراف رشت می توانند به عنوان فضای تاریخی،فرهنگی و گردشگری هر توریستی را به خود جذب کنند. در پایان باید افزود، با توجه به این که در همه کشورها مدیریت شهری متولی سازمان بخشی به وضعیت توریسم شهری است و در کشور ما نیز باید با بهره گیری از تجارب شهرهای موفق دنیا، مدیریت شهری به عنوان متولی گردشگری به هماهنگی سازمان ها و دستگاه های مسئول بپردازد،بر این اساس به نظر اقدام به ایجاد سازمان گردشگری در شهرداری رشت به عنوان یک ضرورت فرهنگی – اقتصادی می تواند در تحقق توسعه حقوق شهروندی و گردشگری شهری موثر باشد.   *شاعر و روزنامه نگار [1] پایگاه تحلیلی - خبری ایران بالکان ، گردشگری و منشور حقوق شهروندی 23/09/1392 کد خبر 14619 [2] دکتر ایمانی خوشخو –محمدحسین ،روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3084- 18/09/1392