اختصاصی نگاه ایران: کمی پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات 24 خرداد 1392 و آغاز به کار دولت تدبیر و امید، خبر تشکیل «بنیاد اندیشه و توسعه گیلان» با محوریت برخی چهره های دانشگاهی و فرهنگی در گیلان شنیده شد. مجموعه ای که خیلی زود چند همایش با حضور چهره های مطرح کشور نظیر محمود سریع القلم و فرشاد مومنی را با محویت موضوعات توسعه در گیلان برگزار کرد و کارگاه های و نشست های متعدد مرتبط با این موضوع را تشکیل داد. حال به سراغ مهندس هرمز ربانی ، از اعضای هیات موسس این بنیاد رفتیم تا ایده اصلی تشکیل این بنیاد، اقدامات انجام شده، اهداف و برنامه های آن برای آینده را جویا شویم. مشروح این گفت و گوی تفصیلی و مهم بدین شرح است:   با توجه به حضور شما به عنوان هیات موسس بنیاد اندیشه و توسعه، بفرمایید بنیاد اندیشه و توسعه به دنبال چیست وچه اهدافی را دنبال می کند؟ باید عرض کنم پایه گذاران بنیاد اندیشه در میان ایده ها و اهداف مختلف دو هدف را برجسته تر دنبال می کنند. دو هدفی که به صورت دغدغه در بین اهل اندیشه همیشه مطرح بوده و هست و در نام بنیاد نیز تجلی پیدا نموده ،  "اندیشه و توسعه". باید بپذیریم تحولات اساسی اجتماعی و فرهنگی در جامعه ما دائما در حال وقوع است و دوستان ما در سیر این تحولات دو دغدغه اساسی را که بُن مایه تحولات جهانی و کشور است در سیمای استان مد نظر دارند، اندیشه و توسعه؛ در مسأله اندیشه بحث ما ریشه اعتقادی دارد چراکه به بیان پیامبر عظیم الشان اسلام نظام هستی به اندیشه است وآن قدر که در قرآن  و در روایات و متون اسلامی والهی به تدبیر و اندیشه و تعقل سفارش شده به کمتر مطلبی توصیه شده است. چون اگر تعقل و تدبیر نباشد جهل و تهجر جایگزین می شود و جهل خانمان سوزترین بلاست که از همه چیز حتی از فقر بدتر است، چراکه اساسا انسان و جامعه فقیر، می تواند از فقر بگریزند ولی انسان و جامعه جاهل حتی اگر برخوردار هم باشد به فقر و فلاکت دچار می شود. اندیشه در بستر آزادی رشد و نمو پیدا می کند و آزادی یکی از اصلی ترین شعارها و خواستگاه های انقلاب ما بوده است. آزادی در حوزه اندیشه و تفکر، فلذا در سایه آزادی جریانات طالب اندیشه و تعقل رشد می کنند و جامعه را به رشد می رساند. در فضای انسداد آزادی و بسته، تفکر و تعقل به محاق می رود، ما اعتقاد داریم در پناه اندیشه می شود پیچیده ترین مشکلات جامعه را حل کرد و برای همین لازمه اش جمع کردن اهل اندیشه و فکر است. از همین رو  هدف اول بنیاد، اندیشه آن است که بتواند صاحبان اندیشه را به دور از گرایشات سیاسی ، جناحی و حزبی و ... دور هم جمع کند. در جایی گفتیم در بحث توسعه نیافتگی استان حلقه مفقوده در غفلت از سرمایه اصلی استان است و آن وجود نیروهای خوش فکر با استعداد وخلاق است. صاحبان فکر خودنما نیستند و گاها گوشه گیرند و یا مسیر حوادث به گونه ای پیش رفته که آنها را گوشه نشین کرده وبه انزوا کشانده است چرا که در خیلی از مواقع اهل نظر تحمل نمی شوند. برای همین مهمترین معدنی که باید کشف شود واز آن استفاده گردد اهل فکرند که سرمایه گران سنگ و اصلی استان محسوب می شوند. بنیاد اندیشه تلاش دارد که این نیروها را کشف کند، فراخوان کند وبه صحنه بکشاند. من خاضعانه به عنوان یک عنصر کوچک در بنیاد از همین فرصت استفاده می کنم و از صاحبان اندیشه، دانشمندان، هنرمندان ، عالمان ، نویسندگان ، روحانیت اهل فضل و ضد تحجر جوانان صاحب ایده تقاضای عاجزانه دارم که بنیاد را خانه خود بدانند وبرای بهبود وضعیت استان و کشورمان کمک کنند و ما را دریابند. و مساله دوم ؟ مسأله دوم توسعه است. روزگاری به حتم گیلان عزیز ما جز چند استان برتر و پیشرفته کشور به حساب می آمد، سطح آگاهی مردم و وجود مواهب طبیعی فراوان و سرمایه های مادی و معنوی ما را در بسیاری از مسائل پیشتاز ساخته بود لیکن به گواه آمار و ارقام و شهادت دستگاه های رسمی امروزه گیلان در بسیاری از شاخص های توسعه در جایگاه استان های آخر قرار گرفته است. و این دغدغه دوستان را بر آن داشت تا علاقمندان دور هم جمع شوند در کنار جمع های دیگر که چنین دغدغه ای را دارند ، گامی برای بحث توسعه استان بردارند. همانطور که در ابتدا عرض کردم گام نخست را جمع کردن صاحبان اندیشه و تجربه می دانیم . از این رو ضمن جمع کردن اساتید دانشگاه، مدیران اجرائی سابق و با تجربه با مراکز علمی و پژوهشی و دانشگاهی نیز رابطه برقرار کرده ایم وسعی داریم این ارتباط را بیشتر کنیم. چه اقدامات دیگری باید انجام شود؟ کارهای زیادی باید انجام شود . ما در ابتدای راه هستیم ، تجربه زیادی نداریم ودراین حوزه ها کار چندانی هم صورت نگرفته است ولی باید از یک جا شروع کنیم .قبل از آنکه بگوییم چه باید کرد؟  باید بگوییم از کجا آغاز کنیم ؟ برای این که آغازگر راه باشیم باید بدانیم کجا هستیم؛ یعنی جایی که هستیم باید مختصاتش کاملا روشن باشد . برای مختصات یابی ابزار مکانیکی نداریم مهمترین ابزار ما گفتگو است . ما چه در حوزه اندیشه و چه در حوزه توسعه ابتدا نیازمند گفتگو هستیم یعنی به قراری دیالوگ . دوران منولوگ و سخنان یک سویه و یک طرفه به پایان رسیده است، پیچیدگی مسائل به حدی است که دیگر نمی شود انتظار داشت یکی نسخه بپیچد و باقی فرمان ببرند ، برای همین در دنیای پیچیده و تخصصی امروزه علوم به غایت پیشرفت کرده اند ورشد وسرعت علوم آنقدر زیاد است که اگر درنگ کنیم سخت عقب می افتیم . اما ابتدا برای گفتگو هم باید آداب دان باشیم . گفتگو آداب خودش را دارد ، چیزی که در جامعه ما کمتر به آن توجه می شود. یکی از آداب گفتگو پیدا کردن زبان مشترک است وبرای زبان مشترک الفبای مشترک  می خواهیم ، مشکل ما این است که زبان مشترک نداریم گاهی همه ما موافق ومخالف،از یک چیز،یک موضوع و یک راه حل سخن می گوییم اما با زبان خودمان و الفبای خودمان ؛ حرف طرف مقابل را نمی فهمیم و برحرف خود اصرار داریم .به نظرم باید باور داشته باشیم که برای گفتگو به زبان مشترک و مشخص و تعاریف مشخص نیاز داریم .همچنین به این نکته توجه کنیم زبان گروه های مختلف یکسان نیست ، مثلا زبان کودک با بزرگسال، زبان پیر با جوان، حتی طبقات مختلف هم با هم فرق می کند. الان یکی از مشکلات هم نسلی های من با نسل جوان در این است که ما زبان نسل جوان را درک نمی کنیم، ما حرف خودمان می زنیم و آنها حرف خودشان را. در خانه گاهی حرف و باور خودمان رابه آنها القا می کنیم در جامعه هم می خواهیم همینطور عمل کنیم که نمی شود و مشکل پدید می آید. جدا از این بحث، از آداب گفتگو وجود ضوابط و مقررات است ، مثلا باید بپذیریم که طرف مقابل ما هم حق حرف زدن دارد، خود مطلق انگار نباشیم یا اینکه میان حرف او وارد نشویم و یا اساسا حرف طرف مقابل را خوب گوش کنیم. نه از سر رفع تکلیف ، به قول عزیزی که می گفت در کشور ما گوش شنوا کم داریم و زبان گویا زیاد. نکته دیگر در گفتگو این است که مکانی برای صحبت کردن باید داشته باشیم . این حرف کوچکی نیست خوب دقت کنیم ما مکان مناسب برای باهم صحبت کردن نداریم یعنی باید جاهایی باشد که آدمها بروند آنجا و با هم گفتگو کنند، گپ بزنند .قدیم ها در روستاها قهوه خانه داشتند ، آنجا می رفتند باهم صحبت می کردند چای می خوردند و از مشکلات خودشان و روستاییان می گفتند و راهکار پیدا می کردند و باهم ارتباط برقرار می کردند. الان هم در کشورهای پیشرفته شبیه همان قهوه خانه ها برای گفتگوی روشنفکران وصاحبان اندیشه ایجاد کرده اند. بنیادها و کلوپ هایی ایجاد شده که آدمهای اهل نظر می آیند دور هم چای وقهوه می خورند و گپ می زنند و ایده می دهند یعنی خانه گفتگو . دنیا فهمیده است باید مکان هایی ایجاد کرد که اهل نظر دور هم جمع شوند و حرف بزنند و باز مسأله آخر اینکه ظرفیت ایجاد کنیم یکی از مشکلات در فضای گفتگو نبود ظرفیت است اگر ظرفیت ها بالا نرود گفتگو معنی ندارد . باید ظرفیت ها را بالا ببریم و آداب گفتگو را رعایت کنیم. بنیاد دنبال این هاست بعضی از این اقدامات در حیطه اقدامات بنیاد است و برخی نیست و به زمان نیاز دارد برای همین کار فرهنگی زمان بر است؛ می خواهیم یک کار مبنایی کنیم هرچند زمان زیادی برد. خیلی ها می پرسند این مجموعه از چه کسانی تشکیل شده ،اسم شما بیشتر در فضای سیاسی شنیده شده ، شما را می شناسند ، ولی بقیه این مجموعه چه کسانی هستند؟ اول یک نکته را تذکر دهم و آن اینکه بنده یکی از کوچکترین آن جمع هستم ودر این کار با جنبه سیاسی وارد نشدم با جنبه فرهنگیم وارد شده ام ، چراکه در بنیاد کار سیاسی ممنوع است اساسا این شرایط اساسی بنیاد است که به هیچ وجه کار سیاسی نشود ، راستش را بخواهید یک جمع دویست نفره از دوستان قدیمی که خیلی شان از مدیران اجرایی قدیمی از اساتید دانشگاه ها و جوانان خوش فکر که علاقه داشتند کار اساسی بکنند، دور هم جمع شدند همفکری کردند و قرار شد بنیاد شکل بگیرد، با رویکرد فرهنگی اجتماعی فقط یکسال یک تیم مجرب و منتخب از جمع،روی اساسنامه و مرامنامه بنیاد کار کردند .جلسات خیلی زیاد با حضور صاحب نظران و حقوقدانان برگزار شد تایک مجموعه فکری به وجود آید با همان اهدافی که عرض کردم . شورای موسس هم تشکیل شد که 12 نفرند که اسامی آنها احتمالا در سایت بنیاد درج شده است  همه از اساتید دانشگاه ، مدیران اجرایی و جوانان هستند ، کارهای اولیه را دنبال می کنند کار ثبت بنیاد ، اساسنامه و غیره.. کارها هم خیلی خوب پیش رفته  ؛ محور اصلی کار هم روی ایجاد یک مرکز پژوهشی و تحقیقاتی قرار گرفته برای آن مرکز کار زیادی انجام شده و  از تجربه های مختلف استفاده شده است. جنب این مرکز پژوهشی یک سری کارهای اجرایی و  عملیاتی تعریف شده است که نمونه اش این همایش ها و گروه ها و مطالعاتی که آثارش دیده می شود. مقرر شده است بنیاد وابسته به شخص،گروه ،حزب و دولتی نباشد و برای خودکفایی، در کارهای اقتصادی هم ورود کند  تا منافعش صرفا خرج بنیاد شود  و به حساب بنیاد رود. از این منافع در جهت استقلال بنیاد باید استفاده شود. برای کارهای فرهنگی و تحقیقاتی و پژوهشی همچنین قرار شد از منافع حاصله برای انجام امور خیریه استفاده شود، مثلا ما معتقدیم در همین استان بچه های بسیار با استعداد و باهوشی وجود دارند که چون امکانات مادی ندارند امکان ادامه تحصیل و رشد ندارند نبوغشان از بین می رود و هرز می روند و می خواهیم اینها را شناسایی نموده  و کمکشان کنیم، یا مثلا در حوزه سلامت و بیماری های خاص امروزه بیماری سرطان در گیلان رشد بسیار سریعی دارد . برای درمان مراکزی وجود دارد ولی این بیماری اگر زود تشخیص داده شود قابل علاج است واگر دیر تشخیص داده شود غیرقابل علاج می شود، من معتقدم باید مرکز پیشگیری و پیش یابی ایجاد شود تا هم راه های پیشگیری و تشخیص به موقع تسریع شود . درمان هزینه اش بسیار زیاد است و برعکس پیش یابی و پیشگیری هزینه اش همیشه خیلی کمتر است . چه اقداماتی در این راستا انجام شده است ؟ افکاری از این دست را در ذهن داریم. خیرینی را هم شناسایی کرده ایم و همین جا از عزیزان خیر استمداد می طلبیم در حوزه مارا کمک کنند من و دوستانم خرده آبروئی داریم می خواهیم سراین کار بگذاریم . هنوز به عنوان یک خیّر ، نمونه  بدیلی برای آرسن میناسیان مسیحی دراین استان پیدا نشده است؛  چون او به واقع از خودش گذشت و نام نیکش باقی مانده ، البته خیرین زیادی در گذشته بودند و همین الان هم دارند کارهای خیر انجام می دهند ولی معتقدیم کارهای خیر هم باید سمت و سوی درستی پیدا کند. آیا این دویست نفری که به عنوان اعضای بنیاد از آنان یاد کردید فعال هستند؟ نه همه شان .البته در جلسات شرکت می کنند با بنیاد ارتباط دارند ولیکن هنوز بنیاد به آن شکل که باید فعال نشده است .تشکیلاتی دارد تقسیم کارهایی شده ولی به وضع مطلوب نرسیده است قرارهم نیست در حد این دویست نفر محدود باشیم می خواهیم دایره را آرام آرام وسعت بدهیم کیفیت را فدای کمیت نمی کنیم ضمن آنکه اول باید همین مجموعه کارآمدی خود را نشان دهد. بعضی می گویند بنیاد بیشتر از طریق برگزاری این همایش ها معرفی شده یکبار دکتر سریع القلم را آوردید بعدا دکتر فرشاد مومنی و اسم چهره های سرشناس دیگر هم مطرح شد که در آینده می خواهند به گیلان دعوت شوند. انتخاب این افراد با گرایش خاصی صورت می گیرد؟ خیر . مسأله همایش ها دنبال موضوع خاص است یعنی توسعه،و لی بدون گرایش خاص ؛ ما از صاحبنظران توسعه در کشور دعوت می کنیم.  برایمان گرایشات و تعلقات سیاسی آنها مهم نیست حتی اینطور نیست که همه دیدگاههای آنها را قبول داشته باشیم بلکه معتقدیم اینها در حوزه توسعه کار کرده اند و حرفهایی برای گفتن دارند و نظرات انها برای بسط اندیشه و نگاه توسعه خواهانه کمک می کند.  بازخوردی که از این همایش ها داشته ایم بسیار خوب بوده است  ، هم خیلی خوب استفاده می شود و هم خیلی تاثیر گذار بوده است. عده ای هم مخالفت داشته اند ولی چه می شود کرد. داستان قطاری است که اگر حرکت داشته باشید عده ای سنگ می زنند ما هم سنگ خورمان خوب است! شما در گروه های مطالعاتی هم دنبال همین موضوع هستید؟ هم بله و هم نه . حدود هفت یا هشت گروه مطالعاتی را تعریف کرده ایم مثل اقتصاد، فلسفه، جامعه شناسی،تاریخ ،روانشناسی ، ادبیات، دین شناسی ومعارف و .. آنجا هم جمع ها محدودتر است و بحث های تخصصی تر و زمینه گفتگو فراهم تر ؛ دنبال ایجاد کرسی آزاداندیشی هستیم این بحث ها در دانشگاه ها مطرح است ولی من معتقدم باید کرسی های آزاداندیشی را به سطح جامعه کشاند. قبل از انقلاب شهید مطهری ها و شریعتی ها این بحث ها را از دانشگاه به جامعه کشاندند .در حسینیه ارشاد حتی ما اوایل انقلاب دنبال همین بودیم بحث ها در خیابان ها شکل می گرفت البته آن بحث ها بیشتر سیاسی بود . آداب و تربیت لازم در آن لحاظ نمی شد ولی معتقدم رشد زا بود ، یعنی نسل آن روز را وادار به مطالعه می کرد، تحقیق می کرد، امروز یک فاجعه بزرگ این است که نسل جوان ما کمتر از گذشته به مطالعه و بحث و تحقیق علاقه نشان می دهد و اساسا ساعت مطالعه در کشور با نُرم متوسط جهانی خیلی فاصله دارد. آن هم در یک کشور اسلامی که آموزه هایش دعوت به تعقل و تفکر و ارائه برهان دارد، خدایش به قلم سوگند یاد می کند و عالم و جاهل در آن یکسان انگاشته نمی شود .چرا باید در کشور اسلامی چنین مشکلی وجود داشته باشد ، ما می خواهیم زمینه این گفتگوها  وبحث ها را در جامعه بیشتر کنیم ، جوانان را بیشتر ترغیب کنیم به مطالعه کردن ، بحث کردن. بعضی آقایان، اگر جوان مشغول به هرکاری باشد مشکلی ندارند ولی به محض آنکه در حوزه فکر عرض اندام می کند می خواهند سرکوبش کنند، گروه های مطالعاتی بنیاد،آغاز کارشان است وبه تدریج دارند شکل می گیرند و انشاءالله قوامشان بیشتر و موضوعات هم متنوع تر می شود. عده ای می پرسند برگزاری همایش ها و جلسات  هزینه سنگین دارد ، بنیاد این پول ها را از کجا می آورد به کجا وابسته است؟ همانطور که عرض کردم بنیاد به هیچ جا وابسته نیست و زیر بلیط هیچ کس نیست.  ما این همایش ها را با کمک انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه گیلان برگزار می کنیم خود اعضاء هزینه اش را متقبل می شوند گاهی بعضی افراد علاقمند هم کمک می کنند. ولی چون خود بچه ها کارها را بی مزد انجام می دهند همایش ها را اگر دیگران با ده ها میلیون برگزار می کنند اینجا با سه چهار میلیون برگزار می شود. خیلی امکانات را اعضاء از خودشان می گذارند، از نظر کیفیت هم که دیده اید خیلی خوب و عالی برگزار می شود البته همانطور که عرض کردم کارهایی را در حوزه اقتصادی دنبال می کنیم که روی اعضاء زیاد فشار نیاید و منابع این حرکت ها و فعالیت ها تامین شود ولی همه چیز در بنیاد حساب وکتاب دارد. خیلی هم شفاف عمل می کنیم هر کس هم خواست می تواند بیاید وبپرسد جوابش را می دهیم این بداخلاقی است که عده ای بدون آگاهی قضاوت می کنند تهمت می زنند این بد اخلاقی ها در جامعه خیلی زیاد شده است گاهی این آدمهای بداخلاق تریبون دارند رسانه دارند واز همه بدتر ادعا دارند. عضویت در بنیاد چگونه است ؟ آیا ورود برای همه آزاد است؟ در اساسنامه و مرامنامه مکانیزم آن کاملا مشخص است .شرط اول پذیرش مرامنامه و برنامه های بنیاد است هرکس به دور از مباحث سیاسی جناحی که می خواهد کار فکری بکند هم رشد یابد وهم رشد زا باشد می تواند به جمع بنیاد بپیوندد . با رعایت ضوابط مندرج در اساسنامه محدودیت خاصی وجود ندارد. من به عنوان عضو کوچکی از بنیاد، از همه صاحبان اندیشه، هنرمندان، دانشمندان، دانشگاهیان، فرهنگیان اهل فضل که دلشان برای این آب وخ اک می تپد استدعا دارم بیایند کمک کنند ، بنیاد خانه شماست به شما تعلق دارد.برای همه صاحبان اندیشه فرش قرمز پهن می کنیم و به عنوان خادم آن ها مقدمات کار را فراهم کرده ایم؛ گیلان و ایران ساخته نمی شود مگر اینکه انسان های اندیشمند و صاحب ایده، پشتوانه و حمایتگر آن باشند. هیچ خطری بزرگتر از تحجر نیست .تحجر است که تعصب کور ایجاد  می کند، تحجراست که تندروی به وجود می اورد ، افراط گرائی ایجاد می کند و ویرانگر است و بر عکس تعقل سازنده است. پس انشاءالله بنیاد خانه تعقل خواهد بود و امیدواریم منشا ارائه ایده های بزرگ برای فردای بهتر برای استان و کشورمان باشد.