نگاه ایران/ ابوالفتح فخرمحمدیان

کارشناس ارشد علوم سیاسی

روز ۲۹ مه ۲۰۱۴ روسای جمهور روسیه، قزاقستان و بلاروس در کشور قزاقستان قراردادی امضا نمودند، که پایه ایجاد اتحادیه اقتصادی اوراسیا شد. این اتحادیه از سال ۲۰۱۵ رسماً کار خود را شروع کرد. بر اساس توافق ابتدایی این اتحادیه جریان مبادلات خدمات، کالا و سرمایه فی ما بین کشورهای عضو را تسهیل نموده و نیروی کار نیز امکان انتقال و جابجایی بیشتری خواهد داشت. عوارض گمرکی باقیمانده در مناسبات اقتصادی اعضا نیز به طور کامل حذف شده و همچنین در دورنمای آینده قرار است، سیاست های اقتصادی اعضا نیز تا حد ممکن هماهنگ و یکپارچه شود. که البته پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یکپارچگی اوراسیایی با هدف پدید آوردن ساختار جدیدی برای همکاری میان کشورهای بازمانده از اتحاد شوروی بنیان نهاده شد که تلاش های متعددی در طول چند دهه گذشته به وسیله دولت های مستقل مشترک المنافع صورت پذیرفته است تا یکپارچگی اقتصاد منطقه ای و بین المللی پدید آید. در حال حاضر کشورهای روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان، قرقیزستان عضو این اتحادیه می باشند. با توجه به مبحث الحاق جمهوری اسلامی ایران به اتحادیه اوراسیا، در مراحل اولیه موافقت نامه تجارت ترجیحی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اوراسیا در آستانه قزاقستان ۲۷اردیبهشت، ازسوی محمد شریعتمداری «وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان»، تیگران سرکیسیان «رئیس کمیسیون اقتصادی اوراسیا»، واسیلی ماتیوشفسکی «معاون اول نخست وزیر بلاروس»، تیگران آوینیان «معاون نخست وزیر ارمنستان»، عسکر مامین «معاون اول نخست وزیر قزاقستان»، زمیربیک عسکروف«معاون نخست وزیر قزاقستان» و دیمیتری کوزاک «معاون نخست وزیر روسیه» به امضا رسید. امضای این موافقتنامه می تواند تاثیر بسزایی در تسهیل تجارت منطقه ای بر جا گذارد و با کاهش تعرفه های گمرکی به توسعه بیش از پیش مبادلات تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا کمک زیادی کند. این اتحادیه بر اساس جریان آزاد سرمایه گذاری، کالا و نیروی کار تشکیل گشت. در این موافقت نامه باید بیش از پیش به منافع و خدمات متقابل میان دو طرف قرارداد توجه و مداقه نمود که تا چه اندازه ایران می تواند از بازار کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا در زمینه صادرات بهره گیرد و همچنین آنان تاچه اندازه می توانند از این فضا برای بهبود روابط اقتصادی و افزایش حجم مبادلات و دیپلماسی تجاری شکل گرفته،کمک نمایند. ایران کشوری با ذخایر غنی زیرزمینی و پتانسیل های عظیم گردشگری است و به جهت قرار گیری در نقطه موثر ترانزیتی، یعنی قرار گرفتن بین دو دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب و قرار گرفتن در موقعیت ترانزیتی شرق به غرب می‏تواند مسیری مناسب برای ترانزیت کالاهای کشورهای عضو اتحادیه باشد. همچنین الحاق جمهوری اسلامی ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا می تواند فرصت متقابل، منافع مشترک منطقه ای و بین المللی زیادی را برای کشور به ارمغان آورد. با آغاز کار اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بازار نسبتا بزرگی در قلمرو قوانین سازمان تجارت جهانی بنا می شود، تجارت میان اعضا تسهیل میگردد و تسهیلات بسیاری را در این زمینه برای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به ارمغان می آورد. در چارچوب این اتحادیه، اعضای آن موافقت خود را با تردد آزاد خدمات، کالا، سرمایه و نیروی کار در مرزهای اوراسیا اعلام کرده اند. اعضای اوراسیا همچنین توافق کرده اند که سیاست مشترکی در زمینه کشاورزی، انرژی، صنعت وسایل نقلیه خواهند داشت. همه موارد فوق حاکی از نقش موثر ایران در این اتحادیه اوراسیایی است که البته نباید از این نکته غافل شد؛ زمانی میتوان از این پتانسیل بهره مطلوب را برد که همکاری ها و مبادلات با اتحادیه اروپا نیز قطع نگردد و بتوان از توان اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی نیز در جهت تسهیل تجارت بین المللی و منطقه ای بهره برد. عموما عده ای از صاحب نظران معتقدند که ایجاد اتحادیه اوراسیا در واقع مقابله با اتحادیه اروپا است و روسیه در این بین بدنبال افزایش توان سیاسی ـ اقتصادی خود است که البته می توان با نگاه استراتژیک و داشتن دورنمای هدفمند رابطه متوازنی میان دو اتحادیه اوراسیا و اروپا در جهت افزایش منافع ملی جمهوری اسلامی ایران برقرار نمود.