نگاه ایران/ رضا علیزاده * شهرهای قدیمی و با قدمت، معمولاً با دو معضل کلی روبه رو هستند؛ از یک سو تضاد و تناقض کارکردهای گذشته و وضعیت فعلی شهر، آغاز تغییر در رویکرد ها سبب ایجاد دو بافت منفک شده قدیم و جدید می شود، به عبارتی نوسازی بافت های قدیم که با آلودگی، محیط شهری نامناسب، ترافیک زیاد و کاهش ایمنی و سلامت مواجه بوده در حالی که فعالیت های اقتصادی هم در بافت قدیم متمرکز هستند، بسیار سخت و طاقت فرسا است. بافت های قدیم معمولاً بر مدار خودرو ها طراحی شده است. از سوی دیگر بافت های قدیمی شهر دارای فضای محدودی بوده و با گذشت زمان و به موازات رشد و توسعه جمعیت شهری شاهد محدودیت بیشتر هم خواهد شد؛ چون تقاضاهای گوناگون مثل سفر افزایش پیدا می کند. مدیران شهری برای گذار از این وضعیت پیچیده راههای گوناگون را انتخاب می نمایند؛ محدودیت های ترافیکی و پیاده راه سازی یکی از مهم ترین روش های اتخاذ شده در جهان مدرن برای مواجهه با این پدیده هستند. در ضمن پیاده راه ها در جهان امروز به عنوان سالم ترین، اقتصادی ترین و پویا ترین روش جابجایی و حمل و نقل محسوب می شود. با این کار عابرمداری سرلوحه بسیاری از کارهای شهری است. به گفته جیکوبز پیاده راه ها در ایجاد امنیت، همسازی کودکان با جامعه و در تقویت تعامل اجتماعی بسیار مؤثر هستند. از سویی در بسیاری از نقاط جهان برای حفظ و حراست فضای تاریخی و فرهنگی اینگونه بافت ها، مبادرت به ایجاد پیاده راه ها می نمایند و بافت های این چنین را خالی از ماشین می نمایند تا هم آن فضا ها را حفظ نمایند، از طرفی افراد بتوانند آزادانه و با فراغت کامل و بدون مانع در این فضا ها پیاده روی نمایند. همچنین پیاده راه ها می توانند به عنوان بسترهای جریان ساز شیوه های معیشت شهروندان یک شهر را دگرگون نمایند، پتانسیل های خاص پیاده راه ها توانایی تثبیت و تقویت کاربری های اقتصادی را برای طبقات اجتماعی فراهم می نماید. بدین ترتیب وجود بناهای ارزشمند از حیث تاریخی، فرهنگی و اقتصادی که در شبکه بافت قدیمی نوعی پیوند عملکردی و ارتباطی در شهر ها ایجاد می نماید، هویت یابی و شخصیت یابی هم محسوب می شود و استفاده بهینه و اتصالات مناسب اجزا می تواند برای گردشگران و شهروندان جذابیت ایجاد کند. یکی از کاربردهای پیاده راه در بُعد اقتصادی است؛ مثلاً برگزاری نمایشگاه ها، وقایع اجتماعی، فستیوال ها، آگهی های تبلیغاتی و همچنین بروشورهای توریستی و تبلیغاتی می توانند عواید مالی فراوانی برای شهروندان به همراه داشته باشند. با این کارکرد ها پیوند فرهنگ و اقتصاد در پیاده راه بافت قدیمی شهر ها نوعی گذار از ساختار کهنه و پر از اعوجاج بافت گذشته به بناهای جدید بوده؛ بافتی که روز به روز بر میزان ترافیک، آلودگی صوتی آن افزوده می شود و صوت و فضای زشتی به شهر ها ارزانی می کند. بافت مرکزی شهر رشت که مجموعه ای از تجارت، فرهنگ و تاریخ است به زودی به یک مجموعه پیاده راهی تبدیل خواهد شد؛ علی رغم محدویت های مختلفی که در این بافت وجود دارد قابلیت عظیمی برای خرید، ملاقات و گفتگو، فعالیت های جمعی و پیاده روی را به همراه دارد. به نظر بسیاری از کار شناسان مزیت نسبی شهر رشت، ایجاد فضاهای گردشگری و توریستی است. به همین دلیل پیاده راه بافت مرکزی با حفظ بافت تاریخی آن می تواند جذابیت های لازم را برای شهروندان و گردشگران داشته باشد؛ جایی که افراد می توانند برای خرید مایحتاج به آن مراجعه کنند و از طرف دیگر قابلیت جذب شهروندان برای افزایش پیاده روی و تامین سلامت را داشته باشند. شهری که آمارهای مختلف حکایت از عقب افتادگی های متعدد آن دارد، نیازمند تغییرات اساسی در سیاست شهری است. فقدان اشتغال و نرخ بالای بیکاری، رکود، فقدان زیبایی های بصری، ترافیک در هم تنیده و شلوغی خیابان ها ضرورت پیاده راه سازی را با کارکرد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی صدچندان می کند. البته موفقیت پروژه های بنیادی مستلزم سیاست یکپارچه در سطح مدیران و مشارکت مردمی است؛ بدین معنا موفقیت پیاده راه سازی در گرو مشارکت فعال همه ذینفعان است. طرحی که می تواند با عوض کردن سیمای شهری به شکل گیری قشرهای متاثر از افزایش گردشگر منجر شود. *پژوهشگر و مدرس دانشگاه