نگاه ایران/علیرضا عزیزی در بخش نخست ملاحظه شد که توجه به 4 شاخص محیط زیست، حمل و نقل، اجتماع و فرهنگ و اقتصاد در شهرها و در راستای توسعه پایدار آن ها امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در این راستا و به طور خلاصه می توان بیان نمود که باید به دنبال راه حلی بود که شاخصه های زیر را در خود داشته باشد،تا بتوان در مسیر توسعه پایدار حرکت نمود: کاهش وابستگی به اتومبیل، کاهش و یا عدم مصرف منابع تجدیدناپذیر و کاهش آلودگی های زیست محیطی در بحث محیط زیست، برقرار کردن عدالت اجتماعی و اهمیت دادن به انسان و سرزندگی جامعه در بحث توسعه اجتماعی-فرهنگی، ایجاد یک سیستم حمل ونقلی با خصوصیاتی نظیر کاهش ترافیک، کاهش آلایندگی، کاهش مصرف سوخت و از همه مهم تر متکی بر عابر پیاده در مقوله حمل و نقل شهری، مؤثر بر وضعیت اقتصادی جامعه، در نهایت پیاده راه را به عنوان یکی از بهترین راهکارها که بسیاری از اصول و معیارهای پایداری شهر را در دل خود دارد معرفی نمودیم. چرا که بر این عقیده ایم که پیاده راه  سازی می تواند علاوه بر حوزه حمل و نقل، در بسیاری از آیتم های شهرسازی و مدیریت پایدار شهری، نظیر محیط زیست، سلامت فردی شهروند، ارتقا سطح فرهنگ و اجتماع، سرزندگی و پویایی شهر، خدمات شهری و ... تأثیر گذار بوده و در پایدار بودن آنها، به ویژه در شهرهای کشورهای در حال توسعه، نقش بسزائی داشته باشد و در این بخش به موضوع پیاده راه سازی در رشت می پردازیم. پیادهراه سازی در شهر رشت ترافیک شهر رشت معضل عمده ای است که شهروندان این شهر در سال های اخیر بسیار سخن در این باره شنیده ولی هر روز شدیدتر از روز قبل، علی الخصوص در سال های اخیر، از این مشکل رنج می رند. این مسئله نه تنها نارضایتی آنها را از مسئله حمل و نقل و خدمات شهری افزایش داده بلکه باعث افت کیفی هوای معتدل و مطبوع شهرشان گشته است. مسئولان ذی ربط در سال های اخیر متأسفانه آن طور که باید به این مسئله نپرداخته و در اکثر طرح های اجرائی با شتاب زدگی و عدم دقت و برنامه ریزی صحیح سعی در حل این بحران داشته اند و به جای آنکه با اتخاذ سیاست هایی نظیر تراکم زدایی، توانمندسازی و تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی، ساخت پارکینگ، توسعه و احداث خیابان ها و معابر شهری جدید و قدیم در سال های قبل و ایجاد بستر سازی به رفع این مشکل بپردازند، حالا باید با فشاری مضاعف به شهرداری و شهروندان هر چه سریعتر از حالت بحران خارج شوند. چرا که پیش بینی شده با توجه به میزان مهاجرت در سال های اخیر، تا 3 سال آینده جمعیت این شهر به بیش از 750 هزار نفر خواهد رسید و آزادی عمل و امکان اجرای طرح های شهری را کاهش خواهد داد؛ برنامه ریزی ای که مسئولان طی سال های گذشته باید انجام می دادند ولی حالا حتی بستر و زیر ساخت این طرح ها فراهم نیست. این مشکل در بافت مرکزی شهر رشت بسیار حادتر است. علی الخصوص در ایام خاص و فصل تابستان و ایام نوروز که با آمدن مسافرین به این شهر شاهد حجم بالای سواری ها و تمرکز ترافیک در مراکز خرید و تجاری مرکز شهر هستیم که باعث گردیده شریان های اصلی و فرعی در حلقه مرکزی شهر کارایی خود را از دست داده و باعث ایجاد اختلال در کمربندی های پیرامون شهر شود. در مقابل برای بهبود سطح کیفیت خدمات شهری در مطالعات جامع حمل و نقل ترافیک رشت برای سازماندهی وضع موجود احداث 16 خیابان جدید، 8 خیابان برای تعریض، احداث31 تقاطع غیر همسطح در شهر پیشنهاد شده تا وضعیت نابسامان ترافیک رشت را از حالت بن بست خارج کند. اما همان طور که اشاره شد بافت مرکز شهر (میدان شهرداری) که تراکم بالای مغازه ها، فروشگاه ها، پاساژها و همچنین بازار سنتی و قدیمی شهر را در خود جای داده، باعث شده تا گره ترافیک در بسیاری از ایام سال به گره ی کوری در این محدوده تبدیل شود. باتوجه به حجم بالای رفت و آمد افراد و همچنین تاریخی و قدیمی بودن این بافت شهری تصمیمات و برنامه ریزی خاص تری را می طلبد چرا که موارد ذکر شده باعث گردیده آزادی عمل کاهش یابد و قدرت انتخاب برای ارائه راهکار و حل مشکل شهروندان محدود گردد. اما در 2 سال گذشته بحث در این باره جدید و نگاهی متفاوت به این مشکل ایجاد شده است. به طوریکه پیشنهادهایی نظیر پیاده راه سازی و تراکم زدایی انتقال سازمان و نهادها از مرکز شهر بازتاب های متفاوتی داشته است تا اینکه با تصمیم گیری مبنی بر پیاده راه سازی بخش هایی از خیابان های اصلی و منتهی به میدان مرکزی رشت (میدان شهرداری) و اجزای فاز نخست این پروژه یعنی پیاده راه سازی خیابان علم الهدی، پیاده راه به عنوان راهکاری مؤثر در حل مشکلات بافت مرکزی شهر رشت انتخاب گردید. راهکاری که در بسیاری از شهرهای اروپایی از دیرباز به کار گرفته شده بود و نتایج مفید آن بر روی جامعه و شهروندان به خوبی ملموس گردیده است. در اینجا به عنوان نمونه 3 میدان عمومی و مرکزی شهرهای اروپایی را مثال می زنیم. میدان عمومی شهردار شهر سالامانکا را: یک میدان عمومی شهری، میدان عمومی جندارمنمارکت برلین را: یک میدان عمومی مدنی، و میدان های عمومی گرند و چیکای شهر زافرا را: میدان های عمومی محلی بر می شمارند. این میدان ها با میدان شهرداری رشت دارای کیفیت های مشترکی هستند، از جمله اینکه تقریبآ در هر موقع از روز و در هر وضعیت آب و هوایی، فعال هستند و مملو از جمعیتی می باشند که به نظر می رسد افراد محلی و بازدید کنندگان باشند و این میدان ها دارای مکان های سوم واقع شده در حداقل یکی از سمت های خود هستند. ولی راجع به تفاوت های آن ها با میدان مرکزی شهرمان باید فکر کنیم و راجع به این مکان ها بیشتر تحقیق نماییم و به درس هایی بیندیشیم که می توانیم در مورد این میدان ها کسب نماییم و در شهرمان به کار گیریم. بهترین خیابان های پیاده در شهر، به این میدان ختم می شوند و شما به طور طبیعی، خودتان را در حال قدم زدن در این میدان می یابید. گذرگاه های دارای سقف، این میدان را در هرگونه آب و هوایی خوشایند می نماید و باعث می شود که آب و هوای بد، موضوع بی معنایی به نظر برسد. این اماکن می توانند با وجود گذرگاه های دارای سقف، حتی در موقع بارندگی پر از جمعیت باشند. کاربری های پیرامون به عنوان مکان های سوم فوق العاده ای می باشند- مانند بهترین بستنی فروشی ها، رستوران ها، و کافه های تاپاس (غذاهای کوچک خوش طعم اسپانیایی که با نوشیدنی سرو می شوند)- یا دیگر خرده فروشی های روزانه که مشتریان معمولی خود را دارند، مثل عطاری های فوق العاده و مخصوصاً فروشگاه های مواد غذایی. ترکیب نوعی از زندگی خوشایند، تحت عنوان اتاق نشیمن عمومی با مشارکت خرده فروشان که مردم معمولآ به کالاهای آن ها نیاز دارند، به طور طبیعی باعث می شود که مردم به دلایل زیادی جذب اینگونه اماکن شوند.   میدان عمومی جندارمنمارکت برلین فاقد محصوریت خاص و یا مغازه های خرده فروشی جذاب است، پله های خانه کنسرت اصولآ مثل یک تماشاخانه یا تالار سخنرانی برای ساکنین و گروه های هنری است که در این مکان به اجرای برنامه های با کیفیت می پردازند که باعث خشنودی بازدیدکنندگان می شود. با اینکه رستوران ها و کافه های عالی در یک سوی میدان قرار دارند، این مکان بیشتر فعالیت شهری دارد تا اقتصادی. معماری این میدان حیرت آور است که به خاطر سه ساختمان عظیم می باشد که دلیل کافی برای بازدید و وقت گذرانی هستند. خانه کنسرت که توسط کارل فردریک شتینکل در سال 1821 طراحی شده است، مکان مرکزی این میدان می باشد. دو ساختمان مشابه در اطراف میدان وجود دارند که یکی کلیسای جامع فرانسوی ساخته ژان لویی کایارت و دیگری کلیسای جامع آلمانی ساخته مارتین گرونبرگ می باشد که هر دو در سال 1701 طراحی شده اند. برج های گنبدی شکل این کلیساها توسط کارل ون گونتارد در 1786 طراحی گردیده اند. در حالی که این میدان فاقد بسیاری از چیزهایی است که به نظر می رسد برای موفقیت یک مکان عمومی، جنبه اساسی دارند مثل محصوریت و لبه های فعال؛ پله های خانه کنسرت به عنوان مکان اصلی برای جذابیت آن محسوب می شود، سه ساختمان زیبای شهری، مکان های غیررسمی که برای نشستن ایجاد شده اند و برگزاری کنسرت های شبانه، زنده و با نشاط بودن این میدان را تضمین می کنند.   میدان های عمومی گرند و چیکا به معنی میدان بزرگ و کوچک هستند که به وسیله یک گذرگاه دارای سقف به هم وصل می شوند. این فضاهای بسیار صمیمی، شکلی طولانی دارند و با نسبت های 1:2 و 1:3 ساخته شده اند. میدان چیکا بر روی یک زمین شیب دار قرار دارد و بنابراین اغلب مملو از کودکانی است که در حال فراگیری دوچرخه سواری هستند. رستوران ها و کافه هایی که در این مکان وجود دارند، به والدین اطمینان می دهند که می توانند به هنگام نیاز، امکانات تشویقی و رفاهی را برای فرزندان فراهم نمایند. سایه های ایجاد شده به وسیله درختان نخل در میدان گرند، به تأمین نور فیلتر شده می پردازند که فضا را بسیار خوشایند می نمایند، که همراه با حفاظت بیشتر از عناصر موجود مثل گذرگاه های سقف دار و چترها می باشد. این اتاق نشیمن زیبای عمومی، یک فضای کاملآ محصور است و هیچ گونه گوشه و کنج بازی ندارد. حتی مکان های خروجی دارای یک سقف یا یک ساختمان در حاشیه خیابان هستند که این فضا را کامل می کنند و لذا شما احساس می کنید که در یک مکان کاملاً محصور قرار دارید.   با اینکه این میدان های عمومی کاملآ با هم متفاوت هستند ولی برخی از بلوک های ساختمانی ضروری برای ایجاد میدان های عمومی فوق العاده را نشان می دهند. موضوع رایج مجاورت با مکان سوم، درس خوبی است که کدهای هوشمند و دیگر کدهای مبتنی بر فرم، در فضاهای شهری نیاز دارند. در شهر رشت و در بافت مرکزی شهر وجود آیتم های این چنینی نیز ملموس است پس می توان اتخاذ سیاست پیاده راه سازی در این بافت را منطقی دانست. بخش هایی که در برنامه اولیه جز محدوده پیاده راه سازی قرار می گیرند با رنگ زرد مشخص شده است. در حال حاضر تنها فاز نخست طرح، یعنی خیابان علم الهدی تکمیل شده است. اجرای این طرح و ساخت پیاده راه علم الهدی علی رغم همه ی نقدهایی که در خود دارد، و با توجه به همه ناملایمتی ها و موانع پیش رویش هم اکنون با عنوان بزرگترین پیاده راه شمال کشور به یکی از زیباترین و به یاد ماندنی ترین پروژه های شهر رشت تبدیل شده است که انتظار می رود با دقت بیشتر در برنامه ریزی و اجرای فازهای بعدی این پژوره، اهداف آن به صورت کامل محقق شده و سرزندگی و هویت را به اصلی ترین نقطه شهر ببخشد. ما در اینجا می خواهیم بیان کنیم که با در نظر گرفتن فرهنگ و تاریخ مردم شهر رشت به عنوان هدف اساسی مباحث خدمات شهری، آنچه مسلم است این است که اجرای این پروژه و پیاده راه سازی بخشی از 4 خیابان اصلی شهر می تواند فضای زنده و پویایی همراه با ایجاد آسایش و آرامش و زنده نگه داشتن بافت تاریخی در محیط شهر به وجود آورد که حتی می تواند با طراحی مناسب انعکاس دهنده هویت و فرهنگ بومی مردم این منطقه باشد و از طرف دیگر معضل ترافیک را در این محدوده کاهش دهد و گامی محکم و بلند در جهت ارتقا سطح ارائه خدمات شهری و بهبود و حفظ محیط زیست باشد. در پایان به تصاویر و بخشی از نقد و بررسی این پروژه اشاره می کنیم: این پیاده راه با مشخصات ۲۷۵ متر طول و ۲۷ متر عرض می باشد که در مدت شش ماه به بهره برداری رسیده است و برای ساخت آن بیش از ۳۰ میلیارد ریال هزینه شده است. شکل  زیر پیاده راه علم الهدی را نشان می دهد. نقاط مثبت:

• عدم حضور وسائط نقلیه موتوری و نبود کاربری های آلوده کننده صوتی که خود عامل مهمی در جهت کاهش آلودگی های صوتی و هوائی و سلامت جسمانی فرد(روحی- روانی) و زیست محیطی است.
• حضور شهروندان و استفاده کنندگان از فضا به منظور خرید و توزیع که تمامی رده های سنی را در بر می گیرد.
• وجود پتانسیل های جاذب جمعیت یک رستوران، 1کافی شاپ و مبلمان شهری مناسب

سهولت در رفت و آمد مشتریان و افزایش میزان خرید.

• کاهش شلوغی، بی نظمی و افزایش راحتی و آرامش ناشی از عدم وجود وسائل نقلیه موتوری.

تناسب فضا با فعالیت و کاربری غالب، که اقتصادی می باشد.

• وجود سینما به عنوان فضایی فرهنگی در این محور.

• حفظ بافت قدیمی و ابنیه تاریخی نظیر کتابخانه ملی رشت.
• افزایش تعاملات اجتماعی و ارتباط میان مردم.

نقاط ضعف:

• عدم اسفاده مناسب از فضای سبز (کاشت گل و گیاه باتوجه به وضعیت آب و هوائی مطلوب شهر بسیار کم بوده)
• عدم برنامه ریزی قوی جهت برگزاری مراسم های سنتی، بومی، ملی- مذهبی (مانند جشنواره های بومی،تئاتر خیابانی،تعزیه و ... )
• افزایش حضور دست فروشان در فضا و عدم ساماندهی و نظارت بر آنان
• عدم برنامه ریزی ترافیکی مشخص و ارائه راهکار جهت انتقال بار ترافیکی سواره ی آن محور

• وجود نقص های فنی و اجرائی در معماری پروژه

  جمع بندی و نتیجه گیری همان طور که اشاره شد توسعه شهرها و افزایش شهرنشینی و افزایش انتظار از مسئولان جهت ارائه خدمات شهری مطلوب امری اجتناب ناپذیر است. در همین راستا اتخاذ سیاست های ناصحیح در اصول طراحی شهری باعث معضلاتی شده است. این تصمیمات غالباً در حوزه ی حمل و نقل شهری که یکی از شاخه های خدمات شهری می باشد، گرفته شده که خطرات بسیاری را برای محیط زیست، شهر و انسان به عنوان یک شهروند به وجود آورده است. نتایج بدست آمده حاکی از ضرورت اهمیت دادن به حمل و نقل سازگار با محیط زیست و حرکت پیاده و گسترش پیاده راه ها دلالت دارد. یعنی اینکه از طرفی با کاهش عواملی همچون هزینه های ناشی از حمل و نقل موتوری شامل هزینه های آلودگی محیط زیست و بیماری های ناشی از آن و ایجاد و گسترش محیط های انسان محور از طرف دیگر، فضاهای شهری پویا و با کیفیت بالا برای زندگی شهروندان فراهم می شود. همچنین دیدیم که پیاده راه علاوه بر حمل و نقل و محیط زیست در حوزه های دیگر خدمات شهری نظیر اجتماع، فرهنگ و اقتصاد شهر نقش بسزائی ایفا می نماید. بنابراین با توجه به اثرات مثبت این سیستم در زندگی شهروندان، می توان آن را به عنوان یکی از راهکارهای مهم در راستای توسعه پایدار و افزایش سطح مطلوب خدمات شهری به شمار آورد که در نهایت با ارتقای سطح خدمات شهری هم سو با محیط زیست به وسیله پیاده راه سازی، می توان گامی اساسی در بالابردن سطح زندگی و رضایت شهروندی برداشت. در پایان به نتیجه دکتر سالینگاروس اشاره می کنیم که گفته اند: هسته فضای شهری مخصوص عابر پیاده است و باید که با پرداختن به این جنبه در طراحی شهری فضاهای شهری را انسانی تر و با سازگاری بیشتر با خصوصیات بشری ساخت.