نگاه ایران:باران به وفور می بارد و سرزمین باران های نقره ای را سیراب می کند، اما با فرارسیدن فصل تابستان و مستولی شدن خشک سالی بر کشور، گیلان تشنه هم دست هایش را برای جرعه ای آب دراز می کند. کارشناسان معتقدند جنگ آینده کشورها، جنگ آب است؛ هم اکنون ایران بین 24 کشوری است که وضعیت آب در آن ها خطرناک شناخته شده است. بر این اساس، بحران آب یکی از بزرگ ترین چالش های آینده کشورمان است ازاین رو، طی دهه اخیر مسئولان داد بی آبی و خشک سالی و لزوم مدیریت مصرف سر داده اند تا شاید چاره ای بر درد خشک سالی به ویژه در بخش کشاورزی و آب شرب باشد. گیلان نیز باوجود بارش های فراوان، رودخانه های خروشان فصلی و دائمی از تازیانه تنش های آبی بی بهره نبوده و طی سالیان گذشته، خشک سالی بر سر این استان نیز سایه انداخته و پرباران ترین استان کشور را در تامین آب شرب شماری از روستاها و کشاورزی با چالش مواجه کرده است. هرچند که با مدیریت مصرف آب در استان، طی سه ساله اخیر، نه تنها خسارت های ناشی از خشک سالی باغ های چای به حداقل رسید بلکه موجبات احیای سه هزار هکتار از باغ های چای استان نیز فراهم آمد. **بارش هست، زیرساخت ذخیره آب نیست دانش آموخته دکترای هواشناسی و کارشناس مطالعات مرکز تحقیقات اداره کل هواشناسی گیلان در همین رابطه گفت: اگرچه گیلان پربارش ترین استان کشور است و دارای رکوردهای بارشی منحصر به منطقه ازجمله بارش 127 میلی متری در رشت (سوم مهر 1391) است که طی زمان کمتر از پنج ساعت بارید، اما هم زمان با موسم تابستان، باز خشک سالی با این استان هم نوا می شود. سمانه نگاه بارش 330 میلی متری باران طی سه روز پایانی هفته نخست آبان ماه سال 94 را از دیگر باران های بی سابقه کشور عنوان و تصریح کرد: مشخصه عمده اقلیمی، توپوگرافی و جغرافیایی این استان موجب شده که بخش قابل توجهی از بارش ها در زمان کوتاهی از دسترس خارج شده و وارد دریا شوند. وی ادامه داد: با توجه به نمودارهای آماری، متوسط بارش سالانه 15 سال اخیر رشت، حدود یک هزار و 265 میلی متر است اما توزیع ماهانه بارش رشت نشان می دهد که بخش اعظم این بارش ها (حدود70 درصد ) در نیمه دوم سال (فصل های پاییز و زمستان) می بارد که تقریباً حجم وسیعی از آن وارد دریا می شود. این کارشناس هواشناسی تصریح کرد: از طرفی اگرچه در نیمه اول سال حدود30 درصد بارش سالانه گیلان به وقوع می پیوندد، اما حدود نیمی از این بارش ها در اواخر مرداد و شهریورماه که زمان ورود سامانه های بارشی به استان گیلان است، اتفاق می افتد که در بسیاری موارد به دلیل مقارن بودن بازمان برداشت محصول برنج، موجبات خسارت به شالیزارها را فراهم می سازد. وی خاطرنشان کرد: به عبارت دیگر به سبب توزیع زمانی نامناسب بارش، ویژگی های جغرافیایی خاص این منطقه همچون باریک بودن عرض نوار ساحلی در اثر نزدیکی کوهستان و دریا ، نبود زیرساخت های مناسب برای ذخیره سازی نزولات جوی و مهار بارش ها به عنوان منابع آبی داخلی استان، نمی توان نیاز آبی گیلان را در بخش های مختلف ازجمله کشاورزی و شرب مستقل از منابع آبی خارج استان تصور کرد. نگاه بیان کرد: وابستگی حدود 170 هزار هکتار شالیزار استان از ذخیره آبی سد سفیدرود که توسط دو رودخانه اصلی قزل اوزن و شاهرود تامین می شود، تاثیرپذیری گیلان را از شرایط بارشی و منابع آبی استان های زنجان، قزوین، کردستان، اردبیل، البرز و آذربایجان شرقی در تولید محصول راهبردی برنج نشان می دهد. وی افزود: همچنین حدود 70 هزار هکتار شالیزار در خارج از شبکه آبیاری سد سفیدرود از منابع داخلی آبی استان و به ویژه از بارش های بهنگام در داخل استان در فصل کشت بهره مند می شوند درحالی که عملاً در بسیاری از سال ها در فصل کشت، استان به شدت با محدودیت منابع آبی و کاهش بارش مواجه است . وی یادآور شد: به طور مثال طی خرداد، تیر و مرداد سال 94، بارش ها در استان گیلان به شدت (تا حدود 90 درصد در غرب استان) کاهش یافت و بخش های وسیعی از اراضی خارج از شبکه آبیاری سد سفیدرود (سنتی آبخور) را با چالش تامین آب مواجه ساخت. به گفته نگاه، بر اساس آمار در فصل کشت سال 94، ایستگاه های هواشناسی استان بین 67 تا 72 روز متوالی بارش بیش از پنج میلی متر و بین 67 تا 96 روز متوالی بارش بیش از 10 میلی متر را تجربه نکردند. وی افزود: مطابق با نقشه شاخص خشک سالی کشاورزی طی سال زراعی 94-1393 که توسط مرکز ملی خشک سالی کشور و بر اساس داده های ایستگاه های سازمان هواشناسی و وزارت نیرو به دست آمده، بخش های وسیعی از استان گیلان با خشک سالی شدید، بسیار شدید و استثنایی مواجه بوده است. **نقش و چالش های آبی حوضه سد سفیدرود زمانی که سد سفیدرود یا همان سد منجیل در سال 1341 به بهره برداری رسیده بود و ظرفیت آن چهار و نیم میلیارد مترمکعب اعلام شد، کمتر کسی فکر می کرد زمانی برسد که این سد در اغلب سال ها بیشتر از یک میلیارد مترمکعب آب در آن جمع نشود. به اعتقاد کارشناسان یکی از دلایل اصلی آن بهره برداری از 166 سد بالاتر از سد سفیدرود در این حوضه آبریز است. رودخانه سفیدرود به عنوان شاهرگ حیاتی استان گیلان بوده و سد سفیدرود در مجاورت شهر منجیل بخش عمده ای از آب موردنیاز کشاورزی و شرب گیلان را تأمین می کند. هدف از ساخت سد سفیدرود تأمین آب شرب، کشاورزی، آبزی پروری، محیط زیست و صنعت (به ویژه تولید برق) در استان گیلان بوده است. آورد سالانه آب در محل سد سفیدرود که حاصل ریزش دو رودخانه قزل اوزن و شاهرود است، حدود چهارهزار و 835 میلیون مترمکعب در سال است و این رقم مربوط به آمار بیش از سه دهه پیش است و درحال حاضر به علت بهره برداری از سدهای بالادست، چنین آبی نه از رودخانه شاهرود و نه قزل اوزن به سد سفیدرود تخلیه نمی شود. برابر بررسی های انجام شده از سال 1385 تاکنون، در هیچ سالی بیش از یک هزار و 600 میلیون مترمکعب آب به سفیدرود نرسیده است. به اعتقاد کارشناسان ، این امر نشان دهنده دو مطلب مهم است؛ عدم رهاسازی حقابه زیست محیطی رودخانه ها از سدهای بالادست و در نتیجه نبود تعادل آب در رودخانه سفیدرود برای آب موردنیاز در استان گیلان و بی توجه به مدیریت یکپارچه در حوضه آبریز که سبب شده تا مدیریت آب منطقه گیلان به فکر جبران کمبود آب از طریق بهره برداری از آب های زیرزمینی و همچنین ساخت سدهای بیشتر در استان و روی رودخانه های موجود در داخل همچون پلرود، زیلکی رود و شفارود باشد. **کشاورزی از بخش های پرمصرف آب معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان معتقد است: سالانه حدود 9 میلیارد مترمکعب آب تجدیدشونده در گیلان وجود دارد که حدود دو و هفت دهم میلیارد مترمکعب موردنیاز اراضی شالیزاری گیلان است. حبیب جهان ساز افزود: از دو و هفت دهم میلیارد مترمکعب موردنیاز ، یک و هشت دهم میلیارد مترمکعب در زیر سد سفیدرود و مابقی آن در خارج از شبکه مدرن سد سفیدرود و در اراضی سنتی آب خور نیاز است. وی اضافه کرد: آب اراضی شالیزاری استان از دو منبع سد سفیدرود و رودخانه های فصلی و دائمی وابسته به بارش های فصلی است؛ 171 هزار هکتار از اراضی از سد سفیدرود و 600 هزار هکتار از سایر منابع فصلی مشروب می شوند. جهان ساز بابیان اینکه کشاورزان گیلانی برای عملیات شخم و آماده سازی زمین بیشتر از آب باران و آب های جاری در دسترس فصل پاییز و زمستان استفاده می کنند، گفت: کشاورزان طی چند سال اخیر از آب سد به واسطه محدودیت منابع حداکثر از 15 اردیبهشت تا 15 مردادماه استفاده می کنند. وی بابیان اینکه برای هر هکتار شالیزار حدود 10 تا 12 هزار مترمکعب آب موردنیاز است، ادامه داد: در سال های اخیر با توجه به محدودیت منابع آبی، اقدامات صرفه جویانه خوبی با توصیه جهاد کشاورزی صورت گرفته که باعث شد فقط در زیر شبکه مدرن سالانه بالغ بر 350 میلیون مترمکعب صرفه جویی شود. وی تصریح کرد: اجرای شخم زمستانه ، تنظیم کوتاه کردن تقویم زراعی استان، تقویت ناوگان ماشین آلات اجرای آبیاری نوبتی به جای غرق آب دائم، استفاده از آب های زهکش و کاشت ارقام زودرس ازجمله راهکارها برای صرفه جویی آب در کشاورزی است. * بهره برداری از 11 سد لاستیکی در گیلان بر اساس مصوبات سفر رئیس جمهوری به گیلان که فروردین ماه سال 1394 انجام شد، 11 سد لاستیکی به منظور کاهش مشکلات آب مزارع در استان به بهره برداری می رسد. در همین رابطه استاندار گیلان گفت: در سال 92 در کنار برف سنگین در زمستان، همان سال شاهد خشک سالی در مزارعمان بودیم که اگر مدیریت نمی شد با فاجعه روبرو می شدیم چراکه منابع آبی مان ، حدود 185 هزار هکتار از 230 هزار هکتار مزارع برنجمان را تامین می کند. محمدعلی نجفی با اشاره به اینکه آب مزارع برنج از طریق سد سفیدرود تامین می شود، بیان کرد: ظرفیت این سد از دو میلیارد و 300 میلیون مترمکعب طی سال های متمادی، به یک میلیارد و 50 مترمکعب کاهش یافته است. وی تصریح کرد: امسال تنها سالی بود که طی این سه سال بدیل بارش ها توانستیم سد را پرکنیم. نجفی با اشاره به اینکه گیلان باوجود بارش یک هزار و 200 میلی متری باران طی دو سال گذشته با خشک سالی مواجه بوده، اظهار کرد: بیش از یک هزار میلی متر این بارش ها در فصل های پاییز و زمستان و بخشی فروردین می آید که تاکنون نتوانستیم از این بارش ها در جلگه بهره بگیریم. وی افزود: متاسفانه علاوه بر کاهش ظرفیت سد منجیل، شاهد بهره برداری مجاز و غیرمجاز هشت استان دیگر از آب سفیدرود هستیم که به ناچار برای جلوگیری از اقدامات غیرمجاز به دولت متوسل شدیم. استاندار گیلان به احداث سدها در استان برای بهره گیری از بارش ها نیز اشاره و خاطرنشان کرد: برای مدیریت آب در داخل جلگه، سدهایی همچون پلرود و شفارود در حال احداث است.