نگاه ایران/ مهدیه عطایی: نشست نقد و بررسی « نهضت جنگل در آیینه زمان » به همت مجمع اسلامی فرهنگیان گیلان، پنج شنبه 13 آبان ماه، در پژوهشکده تعلیم و تربیت شهر رشت برگزار شد. ابتدای این جلسه حضار لحظاتی به احترام  فریدون نوزاد، پژوهشگر گیلانی که صبح امروز دار فانی را وداع گفت ایستادند. سخنرانان این جلسه پرفسور پیروز مجتهد زاده، دکترای جغرافیای سیاسی از دانشگاه لندن و فوق دکترای جغرافیای سیاسی خلیج فارس از دانشگاه آکسفورد؛ دکتر فیاض زاهد،دکترای تاریخ معاصر ایران و استاد دانشگاه، و دکتر فریدون شایسته استاد تاریخ دوره اسلامی بودند. این جلسه با حضور جمعی از اساتید دانشگاه، فعالین فرهنگی و پژوهشگران حوزه نهضت جنگل برگزار شد. برای بالا بردن میرزا لازم نیست دیگران را بکوبیم/انقلاب اسلامی انقلاب روشنفکران و دانشگاهیان بود/وای به حال جامعه ای که دانشگاهی آن از سیاستمدار تمجید کند پیروز مجتهد زاده، استاد مدعو دانشگاه تهران در ابتدای سخنان خود با تأکید بر تاریخدان نبودن خود و رابطه جغرافیای سیاسی و تاریخ،از زاویه دید خود به موضوع نهضت جنگل پرداخت. او با اشاره به دایره نفوذ میرزا تا غرب مازندران به تبیین رابطه میرزا کوچک خان جنگلی با روس ها پرداخت. مجتهد زاده گفت: برای بالا بردن میرزا لازم نیست بقیه را بکوبیم، میرزا به اندازه کافی بزرگ بوده است. مجتهد زاده گفت: یاد گرفته ام دانشگاهی واقعی انتقاد می کند. وای به حال جامعه ای که دانشگاهی آن از سیاستمدار تمجید کند. مجتهدزاده با اشاره به یکی از بزرگترین مشکلات نظام آموزش عالی گفت: نقد وجود ندارد، یا تخریب است و یا تمجید. او ادامه داد: با افراد بر اساس کارکرد آنها رفتار کنیم نه بر اساس امیال روزانه خود. او اضافه کرد اگر با کارکرد یک فرد درست برخورد نکنیم تاریخ به خطا می رود. او همچنین تأکید کرد اتفاقات تاریخی را در ظرف زمان و مکان آن دوره بسنجیم. مجتهدزاده تاریخ را سازنده کلنی جامعه می داند  و رهبرانی که هر کدام از منطقه ای برخواسته اند را لزوما با یک زاویه دید نمی بیند. او ادامه می دهد آن دوره دوره کشور سازی و ملت سازی بوده است و نهضت جنگل بخشی از این  پروسه ملت سازی بوده است. او همچنین با اشاره به انقلاب اسلامی می گوید: انقلاب اسلامی انقلاب کشاورزان و کارگران و بانوان نبود؛ انقلاب دانشگاهیان و روشنفکران بود. مجتهد زاده از آنها دعوت کرد که به عملکرد خود نگاه کنند که رضایت از وضع موجود دارند یا خیر. میرزا زود فهمید سوسیالیسم شوروی کمکی به آرمانهایش نمی کند فیاض زاهد، روزنامه نگار و استاد دانشگاه گفت: نهضت جنگل از نیروهای آرمانخواه سرکوب شده و ناامید شده پس از انقلاب مشروطه شکل گرفته است. زاهد به تیپ شناسی اجتماعی نهضت جنگل پرداخت و با اشاره به سه قرارداد مهم 1907، 1915 و 1919 که منجر به تشکیل جمهوری شورایی در گیلان شد را دوره افول نهضت نامید. زاهد همچنین در پاسخ به سوال یکی از حضار درباره شخصیت میرزای جنگلی و میزان اعتقادات او به اسلام می گوید: زندگی 43 ساله میرزا سه  دوره دارد که در دوره جوانی تحت تأثیر آموزه های مذهبی بوده است. دوره دوم آمیخته با ناسیونالیسم شده و در دوره سوم ریشه های اعتقادات مذهبی او بروز پیدا می کتد. زاهد افزود: میرزا فکر می کرد سوسیالیسم که از شوروی می آمد می تواند به برنامه های برابری طلبانه او کمک کند که خیلی زود فهمید اشتباه کرده است. او مرگ میرزا را استعاره ای از این موضوع دانست که میرزا در آرمانش یخ زده است. او این مرگ تراژیک و تلخ را پایان دوره آرمانخواهی در ایران عنوان کرد. بررسی سه رویکرد در منابع مرتبط با میرزا/ ملک الشعرای بهار، میرزا را غارتگر و تجزیه طلب میدانست در ادامه این برنامه، فریدون شایسته، مؤلف چند کتاب در حوزه تاریخ با رویکردی بی طرفانه به بررسی ارجاعات و منابع موجود پرداخت و گفت: سه رویکرد در کلیه منابع در خصوص نهضت جنگل وجود دارد: اول، رویکرد مارکسیستی، کمونیستی ایران که میرزا را خورده بورژوی خائن می دانند، دوم مالکان و زمینداران بزرگ که بعد به پهلوی اول پیوستند که میرزا را تجزیه طلب نامیدند و سوم حافظه جمعی ما در سرود ها و ترانه هایی مثل گل پامچال است. او  در ادامه به تشریح این سه رویکرد پرداخت و به بیان مواضع ملک الشعرای بهار، شاعر نامدار ایرانی که از افراد برجسته ای بود که به نهضت جنگل خوشبین نبوده و میرزا را به تجزیه طلبی و غارتگری متهم می کرده است پرداخت. شایسته با بررسی برخی منابع دیگر، اتهامات وارده به میرزا کوچک خان جنگلی نظیر وابستگی نهضت به اسلام عثمانی، وابستگی میرزا به بحث قضا و قدر و استخاره، درخواست از نیروهای شوروی برای ورود به ایران را نیز تشریح کرد. این جلسه با تبادل نظر و سوالات حاضرین به پایان رسید.