نگاه ایران:سازمان ملل امروز هفدهم اکتبر را روز جهانی مبارزه با فقر نام گذاری کرده است. فقر تصویر سیاه قرن، هنوز قربانی می گیرد و سرعت فقیر شدن در دنیا هنوز بالاست. در ایران بررسی های مرکز آمار ایران نشان می دهد طی سال های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ فقر غذایی در شهر ها هفت برابر و در روستا ها هشت برابر شده است. کار شناسان اجتماعی و اقتصادی ۱۰ سال مورد اشاره را یکی از ده های سیاه افزایش میزان فقر در جامعه می خوانند و هنوز شاخص های فقر در ایران بهبود نیافته است. تعاریف فقر برحسب مکان و زمان متفاوت از هم بوده و از این لحاظ بین محققان اختلاف نظر وجود داشته است ولی اکثر این محققان در خصوص نیاز به تعریف فقر اتفاق نظر دارند اما تعریفی که بیش از سایرین مورد توافق است این است که در یک کشور در حال توسعه ممکن است فقر به معنی محرومیت از امکانات تلقی شود که برای ادامه حیات ضروری است نظیر غذا، مسکن، دارو. در حالیکه در یک کشور توسعه یافته بر محرومیت نسبی از شرایط و امکانات یک زندگی متوسط دلالت دارد. با این حال پژوهشکده مرکز آمار در تازه ترین گزارش خود، آخرین اطلاعات موجود در رابطه با خط فقر را اعلام کرده و از هفت برابر شدن فقر غذایی در شهر ها و هشت برابر شدن آن در روستا ها طی ۱۰سال اخیر خبر داده است. به گواه این آمار ها سال۹۲، بد ترین سال برای خانوارهای فقیر بوده است؛ فقرا فقیر تر شدند و افراد بیشتری از طبقه متوسط به این قشر پیوسته اند، به طوری که خط فقر ماهانه سرانه از ۹۱هزار تومان در سال۱۳۸۳ به ۷۱۴هزار تومان در سال۹۲ رسیده که با ضریب ۰٫ ۱۹۰ بالا ترین حد نوسان در این سال ها را تجربه کرده است. فقر مطلق فقر مطلق یک موضوع عینی است و متضمن تعریف علمی است که بر پایه حداقل معاش شکل گرفته است و منظور از حداقل معاش حداقل نیازهایی است که برای حفظ زندگی لازم است. اگر سطح زندگی فردی کمتر از این حداقل باشد توان لازم را برای ادامه زندگی نخواهد داشت. فقر نسبی در مقابل فقر مطلق فقر نسبی قرار دارد که موضوعی نسبی است که در آن داوری ها بر تعیین سطح فقر مؤثر است. فقر نسبی به عنوان ناتوانی در کسب یک سطح معین از استانداردهای زندگی که در جامعه فعلی لازم یا مطلوب تشخیص داده می شود تعریف شده است. در فقر نسبی که ناشی از اختلاف درآمدی است فقر صرفاً ناشی از فقدان منابع جهت تأمین نیازهای اساسی نیست بلکه ناشی از کمبود منابع فرد جهت دسترسی به حداقل استاندارد زندگی آنجامعه می باشد. بنابراین در تعریف فقر نسبی به نابرابری در توزیع درآمد و ثروت بیش از میزان مطلق درآمد افراد توجه می ­ شود. تعریف خط فقر خط فقر عبارت است از مخارجی که یک فرد در یک زمان و مکان معین برای دسترسی به یک سطح حداقل رفاه متحمل می شود. افرادی که به این سطح رفاه دسترسی ندارند فقیر تلقی می شوند و کسانی که به این سطح حداقل رفاه دسترسی دارند غیرفقیر هستند. برای اندازه گیری فقر و تعیین فقرا و تمیز آن ها از غیرفقرا به یک آستانه یا ملاک بنام خط فقر نیاز است. این آستانه را می توان براساس واحد پولی و حداقل مخارج برای ارائه حیات تعریف نمود. اما ادامه حیات نیز کاملا روشن نیست. همین ابهام موجب شده است که تعاریف مختلفی از فقر و خط فقر ارائه شود. بعضی از محققین حداقل معاش برای ادامه حیات را برحسب میزان انرژی و پروتئین مورد نیاز بدن تعریف می کنند. بسته به اینکه فقر به مفهوم مطلق یا نسبی در نظر گرفته شود، آستانه­ای تعریف می شود که مرز بین فقیران و سایر افراد جامعه را مشخص می ­کند. این آستانه خط فقر نامیده می شود. به این ترتیب ملاحظه می شود که خط فقر نیز دارای مفاهیم مختلفی است که انتخاب هر یک در سیاستهای عملی فقرزدایی حائز اهمیت می باشد. زیرا شاخص­های فقر مبتنی بر این مفاهیم، حساسیت های متفاوتی در مقابل تغییرات اقتصادی و اجتماعی کوتاه مدت و بلندمدت و یا نابرابری از خود نشان می دهند. با این حال براساس شاخص سرانه سالانه فقر، در فاصله زمانی ۱۰ساله مورد بررسی ۶ برابر شده و در مجموع خط فقر غذایی و غیرغذایی برحسب سال و ماه نیز روندی افزایشی داشته و در این فاصله ۶٫ ۵برابر شده است. اما این وضعیت در مناطق روستایی به مراتب بد تر از شهرهاست. در مناطق روستایی خط فقر غذایی سرانه/سالانه از ۱۱۹هزار تومان در سال۸۳ به ۹۷۷هزار تومان در سال۹۲ افزایش یافته و خط فقر غیرغذایی هم طی این دوره هشت برابر شده است. همچنین نتایج محاسبه های این پژوهش در خصوص شاخص های فقر در مناطق روستایی ایران نشان می دهد، درصد فقرا از ۰٫ ۰۹۹ در سال۸۳ به ۰٫ ۱۴۵ در سال۹۱ افزایش یافته است. شکاف فقر هر چند در سال ۹۱ نسبت به سال۸۳ کاهش یافته، اما شکاف فقر ابتدا در سال های ۸۴ و ۸۵ اندکی نسبت به سال۸۳ کاهش داشته و مجددا در سال های۸۸-۸۶ افزایش و در سال های۸۹-۹۱ دوباره روندی کاهشی داشته است. شدت یافتن ۵۰درصدی فقر در سال۸۸ شدت فقر نیز نشان می دهد روند کلی شدت فقر در دوره ۹ساله مورد بررسی روندی صعودی داشته و حتی در سال۸۸ این شاخص افزایشی ۵۰درصدی نسبت به سال قبل خود را تجربه می کند. در همین سال مناطق روستایی نیز وضعیتی مشابه مناطق شهری داشته اند و این موضوع خود را در تمام شاخص ها نشان می دهد. پژوهشگران براساس همین اطلاعات و یافته ها اذعان می کنند اندازه شاخص های فقر در ایران بسیار بزرگ تر از اندازه فقر برحسب فقر مطلق است. هرچند طی زمان، فقر مطلق در ایران در مناطق شهری و روستایی کاهش یافته اما فقر نسبی همواره روند افزایشی داشته است. محققان این پژوهش اطلاعات مبتنی بر بد تر شدن وضعیت فقر در سال۸۸ را به یک نقد ساختاری بسط می دهند و اظهار می کنند: برنامه های کاهش فقر در ایران فقط روی فقر مطلق متمرکز بوده و به فقر نسبی کمتر توجه نشان داده است. یکی دیگر از روش های شناسایی فقر در این پژوهش استفاده از پایه معکوس ضریب انگل بوده است. ضریب انگل عددی است که بر بخشی از درآمد که صرف مواد غذایی شده است، دلالت می کند. نتایج مربوط به خط فقر در جامعه شهری و روستایی کشور برحسب این ضریب نشان می دهد، هزینه خوراک افراد در سال۹۱ بیشترین شیب افزایش را تجربه کرده و درحالی که تقریبا از ابتدای سال۸۰ تا پایان سال۹۰ خط فقر ماهانه سرانه براساس متوسط هزینه خوراک، بین ۲۰ تا ۳۰هزار تومان افزایش می یافته، به یک باره در سال۹۱ حدود ۷۰هزار تومان افزایش می یابد و از ۴۷۷هزار تومان در سال۹۰ به ۵۴۴هزار تومان می رسد و در نهایت در سال۹۲ خط فقر ماهانه سرانه ۷۱۴هزار تومان ثبت می شود. البته لمس این آمار ها اصلا کار دشواری نیست و کافی است وضعیت اقتصادی ۲سال آخر دولت دهم را به یاد بیاوریم که تورم افسارگسیخته (۴۵درصد در سال۹۱) شیب افزایش قیمت ها خصوصا در کالاهای خوراکی را چطور سرعت بخشیده بود و قیمت ها نه ماهانه بلکه روزانه افزایش می یافت. وضعیت خطر فقر ماهانه خط فقر ماهانه سرانه براساس این ضریب، از ۹۱هزار تومان در سال۸۰ به ۷۱۴هزار تومان در سال ۹۲ افزایش یافته است. در سال۸۸ این عدد اندکی نسبت به سال۸۷ کاهش یافته و دوباره در سال۸۹ به بعد روند صعودی داشته است. در مناطق روستایی در اواسط این دوره (۱۳۸۴) به مدت ۳سال ثابت مانده و در سال۸۷ مجددا افزایش می یابد. اگرچه در سال های ۹۰-۸۸ نیز دچار نوساناتی بوده اما در سال۹۲ به بالا ترین حد خود در این ۱۲سال رسیده است. در مناطق شهری در سال۸۳ خط فقر براساس معکوس ضریب انگل پنج برابر خط فقر مطلق محاسبه شده براساس کالری است و تا سال۱۳۸۶ نیز این نسبت باقی مانده است. در سال های بعد نیز نوساناتی داشته و در سال۹۲ خط فقر براساس معکوس ضریب انگل ۲٫ ۸برابر خط فقر براساس کالری است. در مناطق روستایی نیز، در سال۸۳ خط فقر براساس این ضریب، چهاربرابر خط فقر محاسبه شده براساس کالری است و تا سال۱۳۸۶ به همان شکل باقی مانده و از سال۸۷ به بعد خط فقر برمبنای ضریب انگل بیش از دوبرابر خط فقر براساس کالری است.