نگاه ایران/ کیوان بهمنش پدیده دست فروشی یکی از تصاویر آشنا در اغلب شهرهای جهان است. امروزه دیگر دست فروشی تنها اختصاص به شهرهای توسعه نیافته و یا درحال توسعه ندارد بلکه این کسب و کار خرد را در بسیاری از شهرهای کشورهای توسعه یافته هم می توان مشاهده کرد. دست فروشی بدلیل عدم توانایی بازار کار رسمی در تامین تقاضاهای موجود برای اشتغال و در نتیجه بیرون ماندن عده ای از افراد نیازمند و جویای کار از این بازار رسمی ، یکی از بهترین و در دسترس ترین راهکارها و فرصتها برای گروه های فاقد منابع تولید و صلاحیت های حرفه ای، برای تامین معاش خود و خانواده شان است. در این نوشتار بنا نداریم به دلایل ریشه ای این پدیده ورود نماییم بلکه میخواهیم به یک مقایسه معمولی بین این پدیده در شهر عزیزمان رشت و برخی از شهرهای توسعه یافته دنیا بپردازیم. اگر بخواهیم پدیده دست فروشی را از منظر استراتژی توسعه شهری از طریق پویاسازی اقتصاد محلی بنگریم، این پدیده دو روی سکه دارد. درواقع از منظر مفاهیم برنامه ریزی استراتژی، پدیده دست فروشی را میتوان هم تهدید دانست و هم فرصت. و با کمال تاسف باید بیان داشت ؛ آنچه تاکنون از خروجی فرایند تصمیم سازی های مدیران ارشد مدیریت شهری شهرمان دیده ایم، به چشم تهدید نگریستن این پدیده بوده است و اکثر تصمیم سازیهای آنان یا در راستای تقابل با این پدیده بوده است و یا محدود ساختن آن. مدیران ارشد شهری ما غالبا بدون بکارگیری مدلهای تصمیم سازی، همواره کوشیده اند که دم دست ترین راه حل ها را برای تقابل با پدیده دست فروشی برگزینند و آخرین تصمیمی که آنان برای دست فروشی و دستفروشان شهر رشت گرفته اند، با کمال تعجب جلوگیری از حضور آنان در ساعات روز و پرمیت دادن به آنها در ساعت 21 به بعد بوده است. چرا از عبارت در کمال تعجب استفاده نمودیم در گزاره قبل ؟ شهردار کوشای رشت و نیز برخی از شورامندان مدعی تخصص در تبیین برخی از راهبردهای شهری، همیشه ادعای «برند نمودن رشت»، «رشت بیدار» و «رشت شهر 24 ساعته» و ... را دارند و تعجب نگارنده اینجاست اگر دست فروشی یک تهدید روزانه برای شهر ماست، پس چگونه است در کنار ادعای «رشت شهر 24 ساعته و بیدا »، پرمیت حضور دستفروشان در ساعات شبانه را صادر مینماییم!؟ با کمال احترام برای این دسته از مدیران و تصمیم سازان ارشد مدیریت شهری رشت، باید اذعان نماییم؛ در حالی که بسیاری از مدیران ارشد شهرهای کشورهای پیشرفته، با ساماندهی دست فروشی و دستفروشان، توانسته اند با ایجاد ده ها هزار شغل به همراه رفاه برای خانوارهای متوسط، به استراتژی پویاسازی اقتصاد محلی دست یابند، متاسفانه مدیران شهری ما با وجود نیاز شدید به ایجاد شغل و پویاسازی اقتصاد محلی، با تهدید نگریستن به پدیده دست فروشی، کما فی السابق، در این باره راهی کج می پیمایند و نگاه غالب این مدیران به روی اول سکه پدیده دست فروشی اینگونه است؛ که حضور این دستفروشان چهره شهر را نازیبا می کند، در امنیت عمومی با ایجاد سدمعبر در پیاده روها و خیابان ها  اختلال بوجود می آورند  و در نتیجه دم دست ترین تصمیم را یا  با راه اندازی گشت هایی که اخیرا نام «معبربان» به آن داده اند، اتخاذ میکنند و یا مبادرت به محدود نمودن حضور آنان در ساعات روزانه مینمایند . ولی آیا نمیتوان برای سکه دست فروشی روی دومی هم در نظر گرفت ؟ با کمال اطمینان و با الگوپردازی از شهرهای توسعه یافته دنیا باید عنوان داشت ؛ آری میتوان برای سکه دست فروشی روی دومی هم در نظر گرفت. سکه دست فروشی و تصمیماتی همچون جمع کردن بساط دستفروشان و یا محدود نمودن ساعات کاری آنان و شیفت دادن حضور آنان در ساعات ابتدایی شب و ...  می تواند روی دیگری هم داشته باشد؛ رویی که اصولا مورد توجه مدیران شهری ما قرار نگرفته یا اگر گرفته، یا توجه به آن کافی نبوده و یا مدیری جسور و شجاع و کاربلد و استراتژیک محور درصدد اجرایی نمودن آن برنیامده است. حال که شهردار میانسال رشت مدعی عملکردی متفاوت نسبت به مدیران سابق شهر رشت است، به او پیشنهاد می نماییم ؛ جسورانه و مدبرانه و با نگاهی علمی اقتصادی به استقبال پدیده دست فروشی در شهر رشت رود و با وتو نمودن تمامی تصمیمات غلط گذشته در برخورد با پدیده دست فروشی، این واقعیت را پذیرا باشد که ساماندهی دست فروشی به عنوان یک شغل همانند دیگر شهرهای کشورهای پیشرفته، می تواند کمک بزرگی به حل مشکل اشتغال نموده و در نتیجه دستیابی به استراتژی پویاسازی اقتصاد محلی  را سهل الوصولتر نماید. شهردار متخصص در اقتصاد شهرسازی، نیک میدانند که کشورهای پیشرفته برای حل مشکل اشتغال نه تنها کمتر به کمک های دولتی یا پرداخت تسهیلات بانکی متکی هستند، بلکه به ظرفیت هایی که در زندگی روزمره مردم محلی برای ایجاد شغل وجود دارد، توجه کرده و تلاش می کنند با ساماندهی و حمایت از آن، هزاران شغل ایجاد کنند. و اما پیشنهاد مشخص به شهردار رشت: جناب شهردار لطفا به تصاویر زیر بنگرید و این تصاویر را قیاس نمایید با وضعیت اسفناکی  که پدیده دست فروشی در ساعات ابتدایی شب در شهر رشت  ایجاد نموده است (شهری که جنابعالی با پروژه های خود مدعی برند نمودن آن هستید). این تصاویر مربوط است به یکی از زیبا ترین میدان شهرهای دنیا که با ساماندهی پدیده دست فروشی، هم جلوه بسیار زیبا و موجهی به آن شهر داده اند و از آشفتگی بصری و اختلال در معابر پیاده راه جلوگیری نموده و هم با هویت بخشیدن به پدیده دست فروشی، آن را تبدیل نموده اند به یک شغل با هویت و شناسنامه مشخص و از این طریق توانسته اند با ایجاد اشتغال محلی به پویاسازی اقتصاد محلی خود کمک شایسته یی نمایند. همانگونه که مشاهده می فرمایید، مدیریت شهری این شهر توریستی معروف جهان،  نه تنها با پدیده دست فروشی برخورد حذفی نکرده اند، بلکه با ساماندهی همگون غرفه های یک تیپ و کم حجم ؛ بصورت دائمی، مکان هایی مناسب در درون پیاده راه (میدان – شهر) خود  (یا بدون دریافت هزینه یا با هزینه ای بسیار اندک که صرف نگهداری خود مکان دست فروشی می شود ) برای این کار اختصاص داده اند و اداره آن را به تشکل های مردم نهاد (ان.جی.او) ها سپرده اند. این تشکلها با شناسایی و ارزیابی و انتخاب واجدین شرایط مشاغل مشخص شده دست فروشی، به یاری مدیریت شهری خود برآمده اند و  به این ترتیب جمعیت انبوهی از افراد جویای کار را در این غرفه ها ساماندهی نموده و آنان نیز با عرضه کالاهای تولیدی خویش و یا حتی  اجناس دست دوم و یا هر جنسی را که مناسب برای فروش می دانند عرضه می کنند. به عنوان مثال تولیدکنندگانی که کالایی را در گروه خوراکی یا صنایع دستی در منزل و در مقیاس کم تولید می کنند، بدون پرداخت کمترین هزینه مشتری خود را پیدا می کنند و کالایشان را با قیمتی کم و سودی معقول می فروشند و روزگار می گذرانند. و از این طریق مدیران خوشفکر و جسور آن شهر، برای حجم انبوهی از افراد بیکار شغل ایجاد نموده اند،  بی آن که دولت بخواهد تسهیلات بانکی یا یارانه های هنگفتی برای آن بپردازد. در این غرفه ها، غذاهای خانگی، صنایع دستی، هنرهای ظریف مانند گلدوزی، خیاطی و... طیف وسیع و متنوعی هستند که با کمترین هزینه توانسته اند  درآمد حداقلی و ثابتی برای زنان و مردان بیکار ایجاد کرده و بسیاری از آسیب های اجتماعی و فرهنگی را مرهم باشند و صد البته از این طریق نیز مردمان آن شهر نیز سود میبرند. چرا که بسیاری از مردمان آن شهر  به دنبال کالاهای ارزان با کیفیت متوسط و حتی اجناس دست دوم می گردند و این اجناس معمولا در واحدهای صنفی عادی به سختی یافت می شوند و یا قیمت آن گران است، لذا مردمان و حتی توریستهای آن شهر از راه اندازی بازارهای دست فروشی اینچنینی استقبال می کنند، چرا که می توانند در هزینه های خود صرفه جویی کنند و صد البته از منظر برند سازی و صنعت گردشگری نیز،  گشت و گذار در این بازارها نوعی تفریح و تفرج محسوب خواهد شد، بی آنکه به منظر شهری جلوه ای ناهمگون دهند. و البته نکته مهمی که در این خصوص باید بدان اشاره نمود، این است که ایجاد کسب و کارهای اینچنینی، به هیچ وجه در تضاد ذینفعان مهم مدیریت شهری یعنی «مغازه داران شهر» نمی باشد. شاید  یکی از چالش هایی که در ساماندهی دستفروشان و گسترش راه اندازی بازارهای اینچنینی به ذهن میرسد، این است که مغازه داران و اصناف احساس می کنند شاید به خاطر قیمت ارزان کالاهای عرضه شده در محل تجمع دستفروشان، کالاهای آنها با کم اقبالی مشتری مواجه شود. اما آیا به راستی این گونه است؟ برای پاسخ به این پرسش اساسی اجازه دهید از نظر دکتر جمشید پژویان، کارشناس اقتصاد کلان یاری جوییم. خلاصه نظر ایشان اینچنین است : « این نگرانی بی دلیل است، زیرا اجناس عرضه شده توسط دستفروشان و بازارهای روز مورد اقبال همه اقشار جامعه بخصوص اقشار مرفه نیست، بنابراین اقشار آسیب پذیر و متوسط متقاضیان این اجناس هستند و برخی اقشار ترجیح می دهند با خرید از واحدهای صنفی، خریدی مطمئن داشته باشند، گسترش بازارهای دست فروشی  ممکن است باعث آسیب خوردن دلالان یا سوداگران و واسطه ها شود، زیرا قیمت ها را متعادل کرده و جلوی کسب سودهای 400 و 500 درصدی را می گیرد. از آن جهت شاید مقاومت هایی را در میان برخی اصناف شاهد باشیم. با این حال، دولت و شهرداری ها باید از ساماندهی دستفروشان و گسترش بازارهای روز به عنوان اهرم بزرگ اشتغالزایی حمایت کنند و هزینه های آن را کاهش دهند. این که مثلا می گویند دولت از این مشاغل مالیات نمی گیرد، نقض غرض و مغالطه است، زیرا دولت ده ها برابر آن درآمد گیرش می آید و در بودجه و یارانه اشتغالش صرفه جویی می کند.» در پایان این نوشتار، ضمن توجه شهردار رشت به تعمق در تصویر زیر، نگارنده امیدوار است حال که ایشان مدعی عملکردی متفاوت نسبت به همکاران سابق خویش هستند ، با ایجاد یک کارگروه علمی و با حضور متخصصین و صاحبنظران اقتصادی و اجتماعی نسبت به تعمق در روی دوم سکه دست فروشی و ساماندهی اینگونه کسب و کارهای خرد به منظور پویاسازی اقتصاد محلی شهر رشت اقدام نمایند،چرا که همانگونه که در این نوشتار به آن پرداخته شد تصمیم سازیهای گذشته در خصوص پدیده دست فروشی از قبیل برخورد و جلوگیری از دست فروشی و یا محدود نمودن ساعات کار دستفروشان نه تنها نتیجه خوبی را برای شهرمان به ارمغان نیاورده است بلکه به ناهنجاریهای اجتماعی و نازیبایی های بصری شهر رشت دامن زده است. شهردار رشت باید نیک بدانند که برخلاف شهرهای میهن عزیزمان از جمله شهر رشت، بیشتر کشورهای پیشرفته به بازارهای دست فروشی به عنوان یکی از منابع مهم تولید شغل نگاه می کنند و در حمایت وگسترش آن، اهتمام ویژه ای دارند و به جای تقابل با این پدیده به استقبال آن میروند و دست فروشی را نه تنها تهدید نمیدانند بلکه از آن به عنوان یک فرصت خوب اقتصادی بهره می برند. شهردار کوشای رشت باید بدانند که امروز،  بازار دست فروشی رزبول در پاسادنای کالیفرنیا یکی از بزرگ ترین بازارهای دست فروشی جهان ست. این بازار با بیش از 2500 دستفروش، بزرگ ترین بازار اجناس دسته دوم در لس آنجلس است. بازار سمساری های شبانه وئاتون، در ایالت ایلی نویز نیز از دیگر نمونه های جالب در این حوزه است. همچنین بازار سمساری کریدور 127 که به عنوان بزرگ ترین منطقه فروش جهان مطرح است، صدها مایل در طول بزرگراه میان هادسون، میشیگان و گدسن در ایالت آلاباما امتداد یافته است.دستفروشان بی شماری از فروشنده های خانوادگی که کالاهایی را در زمین های خود به فروش می رسانند گرفته تا فروشندگان حرفه ای، همگی وسایل گوناگونی را به فروش می رسانند. و در انتها نباید از بهشت بازار دستفروشان جهان غافل شد! امروز شهر پاریس بهشت بازار دستفروشان است. در اصل مادر تمام بازارهای دستفروشان کلیگنان کورت است که تاریخچه این بازار به سال 1920 بازمی گردد و با داشتن بیش از 3000 غرفه، ارائه کننده همه چیز است. و نکته ای که وضعیت این بازارها را از بازارهای دست فروشی ما متفاوت مینماید، همانا سازماندهی، یکپارچه سازی، همگون سازی و یک تیپ سازی شکیل و زیبا و کم حجم غرفه های این بازارهاست. نگاه ایران: انتشار اخبار و یادداشت های دریافتی به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت انجام رسالت مطبوعاتی و احترام به مخاطبان منتشر می شود.