نگاه ایران/ علیرضا محمدی گرفمی *
آب نشانه آبادانی وزندگی است و چشم اندازها و منابع آبی همواره یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری است و ازاین جهت در حوزه گردشگری کشورهای مختلف نقشی پررنگ دارند. البته باید یادآور شد رابطه گردشگری و منابع آبی رابطه ای دوطرفه است به گونه ای که رونق گردشگری می تواند به اقتصاد مناطقی که ازنظر آبی غنی هستند کمک زیادی کند، از سوی دیگر منابع آبی تمیز و زیبا برای توریست ها همیشه جذاب است و گردشگران برای دیدن این زیبایی ها و استفاده از ظرفیت های منابع آبی برای گردش و تفریح همواره راغب هستند.
بسیاری از کشورهای توسعه یافته سعی کرده اند از منافع اقتصادی حاصل از گردشگری در بهبود منابع آبی خود و همچنین رسیدگی به آن ها برای توسعه پایدار بهره ببرند.
زندگی در گیلان از دیرباز با آب پیوندی گسست ناپذیر دارد چه به لحاظ کشاورزی و صیادی که از منابع اصلی غذایی و اقتصادی این استان محسوب می شده و چه آنجا که عمده ترین تفرج گاه های استان از زمانه ای دور کنار این منابع آبی شکل گرفته است.
استان گیلان دارای منابع آبی بسیار غنی و سرشار است که برخی از آن ها در جهان یگانه هستند. بزرگ ترین دریاچه جهان یعنی دریای کاسپین یکی از منحصربه فردترین این منابع است. منابع ارزشمند آبی گیلان می توانند در توسعه گردشگری داخلی و خارجی و افزایش درآمدهای اقتصادی ناشی از آن نقش مهمی برای استان ایفا کنند.
تصور مسافرانی که از مسیرهای اصلی وارد استان گیلان می شوند نیز مبین این مسئله است که وارد استانی می شوند که در آن آب نقش اساسی دارد. برای رسیدن به استان گیلان، سه مسیر زمینی اصلی وجود دارد که اتفاقاً در ابتدای همه این مسیرها مسافران با چشم اندازهایی از منابع عظیم آبی مواجه می شوند که نشان از حاصلخیزی و پرآبی این استان دارد.
در ورودی گیلان از سمت شرق (محور رامسر- چابکسر) شهر ساحلی چابکسر و دریای کاسپین قرار دارد در محور ورودی غربی استان(اردبیل- آستارا) شهر بندری آستارا و بزرگ ترین دریاچه جهان خودنمایی می کند و اما در پرترددترین محور ورودی به استان گیلان (قزوین-رشت) که ورودی گردشگران شهرهای تهران و کرج و همچنین مسافران استان های جنوبی و غربی کشور نیز هست شهر منجیل قرار دارد که اگرچه در مجاورت دریا نیست ولی وجود سد سپیدرود بر روی پرآب ترین رودخانه شمال کشور و دریاچه زیبای این سد اولین منظره آبی برای مسافران ورودی از این محور است که خود می تواند از بزرگ ترین جاذبه های گردشگری استان باشد قابل ذکر است که توجه به جنبه های تفریحی و گردشگری در سدها به دلیل ویژگی ها، جاذبه ها و زیبایی های خاص خود در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه به عنوان یکی از اهداف اولیه و یا ثانویه ساخت سدها موردتوجه بوده و هست به طوری که در دو دهه اخیر بسیاری از سدها با این هدف احداث شده اند که مناظر بدیع آبی و فرصت های گردشگری در این کشورها ایجاد کنند.
سد سپیدرود باوجود تنوع، زیبایی ها و ویژگی های منحصربه فرد، ازنظر جاذبه های گردشگری نیز ظرفیت بسیار بالایی دارد و می تواند یکی از پایگاه های عمده جذب گردشگران در کنار دیگر جاذبه های گردشگری استان گیلان بوده و مرکز مناسبی جهت بسط و توسعه ورزش ها و تفریحات آبی و بادی در کشور و منطقه باشد.
از دیگر مزایای استان گیلان در زمینه گردشگری همجواری 9 شهرستان این استان با بزرگترین دریاچه جهان «دریای کاسپین» است که خود از چنان شهرتی برخوردار است که در بسیاری از نقاط دنیا حتی شناخته شده تر از استان گیلان و گاه کشور عزیزمان ایران است. ایجاد امکانات مناسب ساحلی و مراکز مدرن آب درمانی در کنار این پتانسیل بی نظیر علاوه بر گسترش فرصتهای گردشگری استان میتواند استراحتگاه هایی برای تمدد اعصاب، باز پروری جسمی و توانبخشی فکری برای شهروندان این شهرها باشد.
علاوه بر این منابع آبی ذکر شده گیلان برای پاسخگویی به نیاز توریست ها در زمینه گردشگری آبی منابع گوناگون دیگری هم در اختیار دارد. از جمله این منابع آبی که در استان گیلان وجود دارد و از پتانسیل های فوق العاده گردشگری آنها میتوان در توسعه اقتصادی استان بهره برد تالابهای زیبای آن هستند.
استان گیلان دارای انواع تالابها و آبگیرها از قبیل، تالاب بین المللی انزلی، تالاب بین المللی امیر کلایه لاهیجان، تالاب استیل آستارا، تالاب کیا کلایه لنگرود، تالاب زربیجار املش، تالاب سیاه درویشان و نرگستان صومعه سرا، تالاب خطیب گوران و کهنه گوراب فومن و تالاب سیاه کیشم است.
در گیلان حدود 11 هزار آبگیر و آبندان وجود دارد و جاذبه های سحر آمیز این تالابها همه ساله شمار زیادی ازگردشگران را به خود می خواند، تالابها و آبگیرها در استان گیلان مظهر گردشگری هستند و در این میان تالاب بین المللی انزلی با وسعتی معادل 200 کیلومتر مربع همانند نگینی درخشان قابلیتهای گردشگری خود را از سالهای دور به رخ میکشد.
تالاب بین المللی امیر کلایه یکی دیگر از تالابهای منحصر به فرد گیلان است که در ناحیه شمالی لاهیجان واقع شده و یکی از ویژگیهای منحصر به فرد آن در مقایسه با دیگر تالابهای گیلان این است که با توجه به اینکه تنها در یک کیلومتری دریا قرار دارد از معدود محیط های تالابی آب شیرین است.
قابل ذکر است که تالاب ها در گیلان علاوه بر کارکردهای گردشگری فعلی خود این پتانسیل را دارند که به مراکز اصلی پرنده نگری(bird watching) در کشور و منطقه تبدیل شوند چرا که استان گیلان تعداد قابل توجهی از گونه های مختلف پرندگان در کشور را داراست و از مجموع 534 گونه پرنده شناخته شده در کشور 335 گونه آن در استان گیلان و اکثراً در تالاب ها یافت میشوند و هر ساله افزون بر چند میلیون قطعه پرنده برای زمستان گذرانی در آبگیرهای امن استان استقرار می یابند.
همچنین از دیگر جاذبه های این محیطهای آبی، علاوه بر وجود انواع گونه های جانوری در این تالاب ها، گونه های گیاهی آبزی نظیر نیلوفر آبی، لاله تالابی، مریم آبی، عدسک و ... می باشد.
اما پتانسیل های منابع آبی استان گیلان برای توسعه گردشگری به اینجا ختم نمی شود و یکی دیگر از این نعمتهای خدادادی در این استان سر سبز وجود رودخانه های پرآب و خروشان آن است.
با توجه به فراوانی میزان بارندگی، استان گیلان از نظر تعداد رودها و جویبارها جزو مناطق استثنایی در کشور و حتی در خاورمیانه است. در این استان تعداد قابل ملاحظه ای رودخانه جریان دارد که عمدتاً بسترشان در مسیر دره های کوهستانی و کوهپایه ای که از جنگل های سرسبز و انبوه پوشیده شده اند، قرار گرفته است.
رودخانه های سفیدرود، آستاراچای، پل رود، کرگان رود، لنگرود رودخان، شَلمان رود، حشمت رود، پلنگ ور، شفارود، ماسوله رودخان و ... از عمده ترین آنها هستند که علاوه بر داشتن فضاهای حاشیه ای مناسب برای تفرجگاه های گردشگری، تعدادی ار آنها این قابلیت را دارند که به مراکزی برای ورزش ها و تفریح های آبی چون رفتینگ، قایق سواری، ماهیگیری (بگیر و رها کن) و ... بدل شوند که با توجه به علاقه گسترده مردم برای گذران اوقات فراقت در مناطق حاشیه رودخانه ها، اهمیّت این موضوع بیش از پیش مشخص می گردد.
در کنار همه این موارد میتوان به قابلیتهای کم نظیر رودخانه های شهری استان گیلان در زمینه گردشگری نیز اشاره کرد. لازم به ذکراست اهمیت این منابع خدادادی صرفاً در ارزش طبیعی و محیطی نیست بلکه با گذشت زمان آنها به سرمایه ای تاریخی، فرهنگی و زیست محیطی برای شهر و جزئی از بافت تاریخی شهرها تبدیل شده اند.
توسعه فضاهای شهری در عصر حاضر بدون شناخت کافی از ویژگی رودخانه های شهری و بهره گیری از پتانسیل های آنها، می تواند مشکلات عدیده ای را برای شهرها به همراه داشته باشد. متاسفانه در اغلب شهرهای استان گیلان به گونه ای شایسته به این عامل توجه نشده و عرصه رودخانه ها با وجود داشتن پتانسیل های بالا برای جذب توریسم، بدون استفاده مانده و یا در بهترین حالت تبدیل به مسیرهای عبوری شده است. نگاهی گذرا به وضعیت رودخانه های شهر رشت، آستانه، لاهیجان، لنگرود، انزلی و ... نشان می دهد که ما چقدر نسبت به این موهبت الهی و ظرفیتهای گردشگری آن کم توجه بوده ایم!
لذا ضرورت توجه به هویت و بازآفرینی این رودخانه ها و شاخص نمودن آنها یکی از مهمترین شاخصه ها برای جذب گردشگر برای شهرهای استان می باشد. همچنین بهبودکیفیت معماری محیطی رودخانه ها برای نیل به اهداف توسعه پایدار گردشگری از جمله ضروریات توجه به این پتانسیل های کم نظیر طبیعی است که با توجه به الگوهای رایج در این حوزه با استفاده از تجریبات جهانی می توان گامهای موثرتری در این مسیر برداشت.
با توجه به موارد ذکر شده میتوان نتیجه گرفت که در استان گیلان به دلیل بهره مندی از پتانسیل فوق العاده منابع آبی در کنار جاذبه های دیگر گردشگری این امکان را داریم با برنامه ریزی اصولی و زیر بنایی علاوه بر منتفع شدن از مزایای اقتصادی حاصل از گردشگری، در بهبود منابع آبی خود و همچنین رسیدگی به آنها برای توسعه پایدار بهره ببریم به شرطی که در برنامه ریزی های خود ضمن رعایت اصول توسعه پایدار گردشگری، استانداردهای زیست محیطی را برای گردشگران در زمان تفریح در منابع آبی در نظر بگیریم تا به اکوسیستم منابع آبی لطمه وارد نشود و این سرمایه ارزشمند برای نسل های آینده همچنان باقی بماند.
* مدرس دانشگاه و رییس کارگروه گردشگری مجمع متخصصین گیلان
| جمعه، 31 فروردین 1403
از دیگر مزایای استان گیلان در زمینه گردشگری همجواری 9 شهرستان این استان با بزرگترین دریاچه جهان «دریای کاسپین» است که خود از چنان شهرتی برخوردار است که در بسیاری از نقاط دنیا حتی شناخته شده تر از استان گیلان و گاه کشور عزیزمان ایران است. ایجاد امکانات مناسب ساحلی و مراکز مدرن آب درمانی در کنار این پتانسیل بی نظیر علاوه بر گسترش فرصتهای گردشگری استان میتواند استراحتگاه هایی برای تمدد اعصاب، باز پروری جسمی و توانبخشی فکری برای شهروندان این شهرها باشد.
علاوه بر این منابع آبی ذکر شده گیلان برای پاسخگویی به نیاز توریست ها در زمینه گردشگری آبی منابع گوناگون دیگری هم در اختیار دارد. از جمله این منابع آبی که در استان گیلان وجود دارد و از پتانسیل های فوق العاده گردشگری آنها میتوان در توسعه اقتصادی استان بهره برد تالابهای زیبای آن هستند.
استان گیلان دارای انواع تالابها و آبگیرها از قبیل، تالاب بین المللی انزلی، تالاب بین المللی امیر کلایه لاهیجان، تالاب استیل آستارا، تالاب کیا کلایه لنگرود، تالاب زربیجار املش، تالاب سیاه درویشان و نرگستان صومعه سرا، تالاب خطیب گوران و کهنه گوراب فومن و تالاب سیاه کیشم است.
در گیلان حدود 11 هزار آبگیر و آبندان وجود دارد و جاذبه های سحر آمیز این تالابها همه ساله شمار زیادی ازگردشگران را به خود می خواند، تالابها و آبگیرها در استان گیلان مظهر گردشگری هستند و در این میان تالاب بین المللی انزلی با وسعتی معادل 200 کیلومتر مربع همانند نگینی درخشان قابلیتهای گردشگری خود را از سالهای دور به رخ میکشد.
تالاب بین المللی امیر کلایه یکی دیگر از تالابهای منحصر به فرد گیلان است که در ناحیه شمالی لاهیجان واقع شده و یکی از ویژگیهای منحصر به فرد آن در مقایسه با دیگر تالابهای گیلان این است که با توجه به اینکه تنها در یک کیلومتری دریا قرار دارد از معدود محیط های تالابی آب شیرین است.
قابل ذکر است که تالاب ها در گیلان علاوه بر کارکردهای گردشگری فعلی خود این پتانسیل را دارند که به مراکز اصلی پرنده نگری(bird watching) در کشور و منطقه تبدیل شوند چرا که استان گیلان تعداد قابل توجهی از گونه های مختلف پرندگان در کشور را داراست و از مجموع 534 گونه پرنده شناخته شده در کشور 335 گونه آن در استان گیلان و اکثراً در تالاب ها یافت میشوند و هر ساله افزون بر چند میلیون قطعه پرنده برای زمستان گذرانی در آبگیرهای امن استان استقرار می یابند.
همچنین از دیگر جاذبه های این محیطهای آبی، علاوه بر وجود انواع گونه های جانوری در این تالاب ها، گونه های گیاهی آبزی نظیر نیلوفر آبی، لاله تالابی، مریم آبی، عدسک و ... می باشد.
اما پتانسیل های منابع آبی استان گیلان برای توسعه گردشگری به اینجا ختم نمی شود و یکی دیگر از این نعمتهای خدادادی در این استان سر سبز وجود رودخانه های پرآب و خروشان آن است.
با توجه به فراوانی میزان بارندگی، استان گیلان از نظر تعداد رودها و جویبارها جزو مناطق استثنایی در کشور و حتی در خاورمیانه است. در این استان تعداد قابل ملاحظه ای رودخانه جریان دارد که عمدتاً بسترشان در مسیر دره های کوهستانی و کوهپایه ای که از جنگل های سرسبز و انبوه پوشیده شده اند، قرار گرفته است.
رودخانه های سفیدرود، آستاراچای، پل رود، کرگان رود، لنگرود رودخان، شَلمان رود، حشمت رود، پلنگ ور، شفارود، ماسوله رودخان و ... از عمده ترین آنها هستند که علاوه بر داشتن فضاهای حاشیه ای مناسب برای تفرجگاه های گردشگری، تعدادی ار آنها این قابلیت را دارند که به مراکزی برای ورزش ها و تفریح های آبی چون رفتینگ، قایق سواری، ماهیگیری (بگیر و رها کن) و ... بدل شوند که با توجه به علاقه گسترده مردم برای گذران اوقات فراقت در مناطق حاشیه رودخانه ها، اهمیّت این موضوع بیش از پیش مشخص می گردد.
در کنار همه این موارد میتوان به قابلیتهای کم نظیر رودخانه های شهری استان گیلان در زمینه گردشگری نیز اشاره کرد. لازم به ذکراست اهمیت این منابع خدادادی صرفاً در ارزش طبیعی و محیطی نیست بلکه با گذشت زمان آنها به سرمایه ای تاریخی، فرهنگی و زیست محیطی برای شهر و جزئی از بافت تاریخی شهرها تبدیل شده اند.
توسعه فضاهای شهری در عصر حاضر بدون شناخت کافی از ویژگی رودخانه های شهری و بهره گیری از پتانسیل های آنها، می تواند مشکلات عدیده ای را برای شهرها به همراه داشته باشد. متاسفانه در اغلب شهرهای استان گیلان به گونه ای شایسته به این عامل توجه نشده و عرصه رودخانه ها با وجود داشتن پتانسیل های بالا برای جذب توریسم، بدون استفاده مانده و یا در بهترین حالت تبدیل به مسیرهای عبوری شده است. نگاهی گذرا به وضعیت رودخانه های شهر رشت، آستانه، لاهیجان، لنگرود، انزلی و ... نشان می دهد که ما چقدر نسبت به این موهبت الهی و ظرفیتهای گردشگری آن کم توجه بوده ایم!
لذا ضرورت توجه به هویت و بازآفرینی این رودخانه ها و شاخص نمودن آنها یکی از مهمترین شاخصه ها برای جذب گردشگر برای شهرهای استان می باشد. همچنین بهبودکیفیت معماری محیطی رودخانه ها برای نیل به اهداف توسعه پایدار گردشگری از جمله ضروریات توجه به این پتانسیل های کم نظیر طبیعی است که با توجه به الگوهای رایج در این حوزه با استفاده از تجریبات جهانی می توان گامهای موثرتری در این مسیر برداشت.
با توجه به موارد ذکر شده میتوان نتیجه گرفت که در استان گیلان به دلیل بهره مندی از پتانسیل فوق العاده منابع آبی در کنار جاذبه های دیگر گردشگری این امکان را داریم با برنامه ریزی اصولی و زیر بنایی علاوه بر منتفع شدن از مزایای اقتصادی حاصل از گردشگری، در بهبود منابع آبی خود و همچنین رسیدگی به آنها برای توسعه پایدار بهره ببریم به شرطی که در برنامه ریزی های خود ضمن رعایت اصول توسعه پایدار گردشگری، استانداردهای زیست محیطی را برای گردشگران در زمان تفریح در منابع آبی در نظر بگیریم تا به اکوسیستم منابع آبی لطمه وارد نشود و این سرمایه ارزشمند برای نسل های آینده همچنان باقی بماند.
* مدرس دانشگاه و رییس کارگروه گردشگری مجمع متخصصین گیلان
.gif)