رضا رسولی *

بی تردید خاندان سمیعی یکی از قدیمی ترین ، ریشه دار ترین و اثرگذار ترین خانواده های اصیل رشتی است. این نکته ای است که بسیاری از کسانی که ریشه در خاک رشت دارند، بدون مکث به آن اذعان داشته و این نشان از جایگاه این خاندان بزرگ در لایه های مختلف اجتماعی شهر رشت دارد. در طول تاریخ در این خاندان بزرگ، افراد نقش های متفاوتی در حوزه های مختلف اجتماعی و سیاسی داشته اند و مثل همه خانواده ها ممکن است برخی از اعضا در بعضی بزنگاه های تاریخی نقشی نه چندان مثبت داشته باشند، اما چیزی که آن ها را از اکثر خانواده ها متمایز می کند، وجود چهره های بسیار تاثیرگذار در تاریخ گیلان و ایران است. بسیاری از سمیعی ها وکیل و وزیر و ادیب و دانشمند بوده اند و فارغ از هرگونه جهت گیری های سیاسی باید گفت که آن ها بخش مهمی از هویت فرهنگی و تاریخی شهر ما هستند؛ لیکن متاسفانه تا کنون به صورت حساب شده به آن ها و تاثیرشان بر جامعه ما پرداخته نشده است. قطعا این واقعیت که درباره خاندان بزرگ سمیعی کار تحقیقی دقیقی انجام نشده، خیلی زیبنده شهر ما نیست. این خلاء نشان می دهد که لازم است طبق عرف رایج دنیا و همینطور شهرهای بزرگ کشور، در خصوص خانواده ای با این عمق نفوذ در جامعه، پروژه های پژوهشی از جمله مقاله و کتاب تحقیقی و محصولات چندرسانه ای انجام شود. البته این کم توجهی صرفا به تاریخچه خاندان سمیعی محدود نشده و حتا میراث معماری و کالبدی آنان نیز مورد بی توجهی قرار گرفته است. خانه سمیعی ها واقع در محله ساغریسازان، یکی از قدیمی ترین خانه های تاریخی رشت است که قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد. البته خانه سمیعی ها محدود به یک منزل مسکونی نیست، بلکه مجموعه ای از خانه ها بود که متاسفانه در گذر زمان تخریب شد، اما خانه ای که اکنون بجامانده متعلق به رحمت سمیعی است. این خانه را میرزا محمدعلی خان رحمت آبادی فرزند میرزافتحعلیان از نوادگان حاج سمیع حدود دویست سال قبل ساخت. میرزا محمدعلی خان رحمت آبادی، اولین نماینده رشت در مجلس شورای ملی بود. فرزند او غلامرضا رحمت سمیعی معروف به تالش خان که چند دوره نماینده مجلس شورای ملی بود، بعدها در این خانه زندگی کرد. او اگرچه از ملاکین بزرگ زمان خودش بود، اما از بانیان جمعیت نشر فرهنگ و معارف و کتابخانه ملی رشت هم بود. خانه رحمت سمیعی، دو طبقه است و برای این که از گزند رطوبت در امان بماند، روی یک سکو قرار گرفته است. معماری ساختمان سمیعی مبتنی بر الگوی خانه های زمان قاجار است. نمای قرینه ساختمان به دلیل پیروی از همین الگوست. متاسفانه در سال های گذشته نهادهای مختلف نسبت به سرنوشت ساختمان های تاریخی در رشت کم توجه بوده اند. اگرچه مشکلات مالی در این کم توجهی نقش داشته و نمی توان آن را نادیده گرفت، اما آیندگان چنین عذری را از ما در مورد تخریب بناهای تاریخی نخواهند پذیرفت، همچنان که ما چنین بهانه ای را از گذشتگان نپذیرفته ایم. خانه رحمت سمیعی به عنوان قدیمی ترین خانه رشت، جزو سرمایه های فرهنگی و تاریخی این شهر است. فارغ از این، خانه سمیعی نشانه ای از حیات خاندانی بزرگ و افتخارآفرین رشت است که در حافظه تاریخی شهروندان رشت جایگاه قابل احترامی یافته اند. خانه رحمت سمیعی در سال 1383 به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شده است اما سابقه نه چندان قابل قبول مسوولان در قبال چنین آثاری باعث شده که ساکن امروز این خانه، فتحعلی رحمت سمیعی نسبت به پیشنهادهای مختلف برای بازسازی و نگهداری این بنای تاریخی به دیده تردید بنگرند. با این حال، با احترام به تلاش های اداره کل میراث فرهنگی، خوشبختانه شورای شهر و شهرداری رشت باززنده سازی این بنای ارزشمند تاریخی را در قالب پروژه بزرگ بازآفرینی شهر رشت، در دستور کار قرار داده و برای آن ردیف بودجه تعریف شده است. شهرنشینی و سرعت تغییرات در مرزهای شهری متاثر از عصر مدرن، از یک سو ، و سرعت بالای اضمحلال بنا های تاریخی متاثر از شرایط جوی و اقلیمی گیلان زمین از سوی دیگر، خطر از بین رفتن این آثار ارزشمند تاریخی را دوچندان کرده است. در صحت این ادعا همین بس که با گذشت بیش از چهار و نیم قرن از مرکزیت شهر رشت در استان گیلان، متاسفانه ندرتا آثار تاریخی با قدمت بیش از یک قرن در شهر عزیزمان می درخشد. این خود نشان می دهد که ما، اهالی امروز شهر رشت، می بایست با درک صحیح مسوولیت تاریخی خود، با عزمی راسخ زمانبندی مناسب برای حفظ و باززنده سازی این آثار تلاش کنیم.

*عضو شورای شهر رشت