نگاه ایران/ نسیم محمدی:عملیات ساخت سد شفارود که سازمان محیط زیست اعلام کرده تاییدیه ارزیابی از سوی این سازمان ندارد، به شکلی غیرقانونی و به سرعت ادامه دارد. کارشناسان می گویند طرح سد شفارود تناقض های بسیاری در گزارش ارزیابی خود دارد که منجر به نگرفتن مجوز زیست محیطی شده اما عملیات اجرایی آن نه تنها متوقف نشده است که سه شیفت پیش می رود. آتش سوزی بی دلیل در رطوبت ۷۰درصد با ادامه کار پروژه سد شفارود به رغم هشدار جدی کارشناسان مبنی بر توقف هر چه سریع تر آن، آتش گرفتن قسمتی از جنگل های منطقه شفارود سوال های متعددی ایجاد کرده است. آن گونه که افراد محلی می گویند جنگل های منطقه شفارود به مدت سه روز بدون توجه مسئولان و به رغم مراجعه مردم به اداره های منابع طبیعی و محیط زیست در آتش سوخت. جنگل های  منطقه شفارود در تعریف جنگل های انبوه جای می گیرند اما با سوختن لکه ای این جنگل ها، ارزش گذاری آنها تغییر خواهد کرد. این آتش سوزی در حالی رخ داد که طی روزهای اخیر رطوبت نسبی این منطقه حدود 70درصد بوده و دلیل این آتش سوزی هنوز در هاله ای از ابهام است. تکرار دوباره آتش سوزی های لکه ای در منطقه می تواند حامل پیام های خطرناکی باشد و گمانه زنی ها در مورد عمدی بودن آن را تشدید کند.   وقتی که سد قربانی می گیرد آن گونه که یک شهروند گیلانی می گوید، عملیات اجرایی ساخت سد شفارود در روزهای اخیر قربانیانی هم داشته است. شهرام محجوب یکی از قربانیان حادثه است. آن گونه که همسر او می گوید حادثه سه قربانی داشته که یکی از قربانیان جان خود را از دست داده و دو مصدوم دیگر در حال معالجه هستند. حال محجوب در روزهای اولیه بروز حادثه وخیم بوده است و به دلیل آسیب دیدن مصدوم در ناحیه فک هنوز از چگونگی بروز این حادثه اطلاعات درستی در دست نیست اما پروژه های سدسازی پیش از این نیز بدون قربانی پیش نرفته اند. سد شفارود روی گسل شالم-آستارا و همچنین شیب زیاد دامنه کوه واقع شده است و به همین دلیل دور از انتظار نیست اگر پروژه در آینده قربانیان بیشتری داشته باشد. موضوعی که در گزارش ارزیابی سد به آن اشاره ای نشده است. دکتر کریم ثابت رفتار، ارزیاب و عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان، حتی پیش بینی می کند که در صورت ساخت این سد احتمال وقوع زمین لرزه در منطقه افزایش یافته و چند برابر شود. به اعتقاد او جمع شدن آب در پشت سد جیرفت بر میزان لرزش زمین در زلزله بم بی تاثیر نبوده است. ثابت رفتار پس از بررسی گزارش ارزیابی در مورد این پروژه می گوید: «متولیان امر خواستار انجام این طرح به هر قیمتی هستند. مشاور در طرح ارزیابی، خطرات انجام طرح را بر محیط تا حد ممکن تقلیل داده و در عوض به بزرگ نمایی اثرات مثبت پروژه پرداخته و به راحتی از طریق مدل ریاضی، یک مجوز عمومی صادر کرده است.» در توجیهات این طرح آمده است که متوسط تولید انرژی سالانه از نیروگاه این سد 6/42 گیگا بایت ساعت خواهد بود. حال آنکه طبق آمار رسمی منتشر شده از وزارت نیرو در سال های کم بارش میزان برق تولید شده از سدهای کشور تنها سه درصد مصرف کل کشور است و بنابراین توجیه تولید برق در مورد سد شفارود با وجود نیروگاه سیکل ترکیبی پره سر در جوار سد شفارود موضوعی تامل برانگیز است.   کاهش ارتفاع تاج سد همزمان با آغاز فعالیت اجرایی این سد، در رسانه ها  از آن به عنوان بلندترین سد بتنی وزنی کشور یاد شد اما یک روز بعد از تجمع برخی از فعالان محیط زیست مخالف احداث این سد در مقابل ساختمان وزارت نیرو نامه ای به تاریخ ۲۷ خردادماه توسط کارفرما به شرکت مشاور پروژه مبنی بر حذف آب مورد نیاز بخش صنعت در سه گزینه پیشنهادی ارسال شد که منجر به کاهش ارتفاع سد خواهد شد. موضوعی که نشان می دهد ارتفاع سد از ابتدا می توانست کمتر از رقم اعلام شده باشددر حالی که بالا بودن ارتفاع سد جنگل های بیشتری را در محدوده دریاچه سد قرار می دهد. نیاز آب بخش صنعت تنها برای صنایع چوب و کاغذ (چوکا) به میزان 5/31 میلیون متر مکعب در سال تخمین زده شده است.  سوال اینجاست که نیاز آبی شهرک صنعتی رضوانشهر که در نزدیکی این سد احداث شده است با وجود سد شفارود از چه منبع دیگری تامین خواهد شد؟ جالب آن که در گزارش ارزیابی پروژه به این مسئله نیز اشاره ای نشده است. ارزیابی یا گزارشی از تناقضات  در گزارش ارزیابی میزان متوسط بارندگی سالانه در حوضه شفارود 1154 میلی متر در نظر گرفته شده درحالی که طبق گزارش های موجود در سایت سازمان هواشناسی استان گیلان متوسط بارندگی سالانه در ایستگاه پونل1449 میلیمتر است. این درحالی است که منطقه پونل در پایین دست سد شفارود واقع شده است و بارندگی در بالادست شفارود به مراتب بیشتر از آمار منتشر شده است. در گزارش ارزیابی آمده است که سد شفارود نیاز آبی 12000 هکتار از شبکه پایین دست سد را تامین خواهد کرد. طبق آمار رسمی سازمان ملی آمار مساحت تمام اراضی زراعی منطقه در سال 1390 از 11377 هکتار تجاوز نمی کند و با توجه به خرد شدن زمین های کشاورزی و تغییر کاربری آنها به ویلا و باغ های کیوی این رقم نیز تناقضاتی به همراه دارد چرا که در محاسبات جدید مساحت اراضی زراعی این مسئله دیده نشده است. در موارد مشابه در استان مازندران همچون سد تجن طبق مشاهدات، سطح آب های زیرزمینی تا 50 متر نیز کاهش یافته است. هم اکنون در شبکه پایین دست منطقه شفارود عمق آب های زیر زمینی از 15 تا 17 متر است. دکتر محمد خسروشاهی سال گذشته در مصاحبه ای با رسانه ها اعلام کرده بود که آمار تبخیر آب در پشت سدهای ایران 10 میلیارد متر مکعب در سال است. پیش بینی ها حاکی از آن است که با شدت گرفتن خشکسالی در سال های آتی این میزان چند برابر نیز خواهد شد.   مدیریت ناکارآمد وزارت نیرو در حوزه آب دکتر هادی کیادلیری، رئیس انجمن جنگلبانی ایران، چندی پیش در یک برنامه تلویزیونی با انتقاد ازعملکرد وزارت نیرو و هزینه های کلان اختصاص یافته به سدسازی در سه دهه اخیر گفته بود به رغم 15 برابر شدن تعداد سدهای بزرگ در ایران، هم اکنون با وجود بیش از 200 سد بزرگ در کشور، ذخیره آب پشت سدهای کشور تنها دو برابر 14 سد موجود در سال 57 است که این خود گویای سیاست گذاری نادرست در مدیریت منابع آب کشور است. افزون بر این راه های دیگری نیز برای ریختن آب به کام کشاورزی بی بازده ایران در دسترس است. حمید راحتی، معاون اداره کل محیط زیست استان البرز پیش تر در مصاحبه ای گفته بود در صورت احداث یک تصفیه خانه جهت تصفیه پساب های شهری و صنعتی هرگز نیازی به نابودی هکتارها جنگل ارزشمند و همین طور آواره شدن روستاییان منطقه نخواهد بود. با این حال و با وجود مخالفت اعلام شده سازمان محیط زیست و عدم تاییدیه ارزیابی  و همین طور اعتراض کارشناسان حوزه آب و جنگل ایران عملیات ساخت سد شفارود در پر باران ترین منطقه کشور سه شیفت پیش می رود. اکنون باید پرسید سازمان محیط زیست و سازمان جنگل ها که مدعی رد مجوز عملیات احداث این سد هستند چرا علیه ادامه غیرقانونی آن شکایتی به دستگاه قضا نبرده اند؟ آیا خبرنگاران باید مجوزی که برخلاف موضع رسانه ای این دو سازمان و دور از چشم رسانه ها صادر شده است را جست وجو کنند؟