نگاه ایران/ مریم صابری: مثل اینکه قرار نیست دعوای وزارت نیرو و محیط زیست تمامی داشته باشد. وزارت نیرو تامین آب شرب برای جمعیت شهر ها و آب زراعی را بهترین  دلیل برای سد سازی می داند. از سوی دیگر محیط زیست با اشاره به تجربه های ناموفق در مناطقی که سد احداث شده با ساخت این پروژه های غول پیکر مخالفت می کند. یکی از چالش های بزرگ دو سال گذشته وزارت نیرو و محیط زیست درباره سد شفارود است که همچنان هم ادامه دارد. مخالفت های سازمان های مردم نهاد محیط زیستی و رسانه های گیلانی و ملی با قطع درختان جنگلی منجر به کاهش ارتفاع سد و توقف پروژه تا زمان ارائه ارزیابی محیط زیستی از سوی آب منطقه ای به عنوان مجری این پروژه شده است. البته در آخرین اظهار نظر یک مقام مسئول یعنی محمدباقر نوبخت معاون رئیس جمهور و سخنگوی دولت اعلام کرده این سد که اعتبار آن به صورت فایناس تامین می شود حتما باید ساخته شود. دلیل این مسئوول نیز پرداخت جریمه به شرکت چینی برای توقف پروژه خواهد بود. گیلان سد پلرود را نیز در شرق گیلان در حال ساخت دارد که تاکنون ۳۵ درصد پیشرفت دارد و در سال گذشته ۳۵ میلیون اعتبار برای این پروژه در نظر گرفته شد. در کنار این دو سد آب منطقه ای از ساخت سد لاسک در شهرستان شفت خبر می دهد.  البته این سد تاکنون در حد مطالعات  و دلایل ساخت سد بر روی کاغذ مانده است و هیچ گونه تجهیز کارگاهی برای این پروژه انجام نشده است. مطالعات اولیه در ارتباط با ساخت یک سد مخزنی برروی رودخانه چوبرازسال ۱۳۷۲ توسط شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان آغاز شده است. محل اجرای طرح بخشی از حوزه آبخیز تالاب انزلی است که از هم پیوستن رودخانه های چوب بر، امام زاده ابراهیم، چنار رودخان و چند رودخانه فرعی تر رودخانه پسیخان شکل گرفته که به تالاب انزلی می ریزد. در احداث سد لاسک با حجم مخزن ۴۵ میلیون متر مکعب به سه هدف تامین آب کشاورزی، تامین آب شرب شهر شفت و حومه، تولید انرژی برقابی اشاره شده است. یکی از موافقان جدی این سد ناصر عاشوری نماینده دوره نهم مجلس شورای اسلامی است که در انتخابات اسفند ۹۴ جایش را در مجلس دهم به مهدی افتخاری داده است. قربانعلی محمدپورمدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست گیلان در گفت و گو با نگاه ایران در ارتباط با ساخت این سد می گوید: مطالعه اولیه سد لاسک به تایید سازمان نرسیده است ومجددا آب منطقه ای با همکاری مشاور محیط زیستی خودش مکان دیگری در بالادست معرفی کرده اند. وی در ادامه گفت: بررسی اولیه در مورد مکان یابی ها در استان انجام شده است. مواردی به عنوان ابهام کار دیده شده است. این ابهامات به مشاور و آب منطقه ای ارائه شده است. مدیرکل محیط زیست با بیان اینکه اصلاحاتی صورت گرفته است ادامه می دهد: ۷ سوال دیگر نیز مطرح شده است که پیگیر آن بودیم تا پاسخ لازم از آب منطقه ای به سازمان حفاظت محیط زیست ارائه شود. محمدپور اضافه می کند: آن ها فرصت خواسته بودند تا بعد از تعطیلات عید نوروز این گزارش را ارئه دهند و ما منتظر هستیم تا آب منطقه ای استان به ابهاماتی که در کمیته ارزیابی استانی مطرح شده است پاسخ لازم را ارائه بدهند تا بررسی کار شناسی داشته باشیم. وی در جواب این سوال که آیا امکان توقف احداث سد وجود دارد یا خیر می گوید: ساخت و یا عدم ساخت منوط به صدور مجوز از کمیته ملی سازمان حفاظت محیط زیست می دانیم. فعلا از هرگونه ساخت و ساز و پیشرفت فیزیکی قبل از ارائه گزارش محیط زیستی و تاییدیه سازمان محیط زیست جلوگیری بعمل آمده است. جلسه ارزیابی سد لاسک حدود یک سال پیش یعنی اردیبهشت ۱۳۹۴ برگزار شد در این زمان محل مورد نظر احداث سد در محل تلاقی دو رودخانه امام زاده ابراهیم و سایننگاه بود به دلیل وجود اثرات منفی بارز از جمله تخریب حدود ۲۰۰ هکتار جنگل و جابجایی چند روستا، گزارش در کمیته استانی گیلان رد شد. تامین آب کشاورزی تامین آب کشاورزی برای بیش از 3 هزار و 700هکتار از زمینهای کشاورزی رودخانه امام زاده ابراهیم و 3 هزار و 100هکتار از زمینهای آبخور از تونل انحرافی فومن مهم ترین هدف احداث سد بشمار می رود. در گزارش آمده است که به دلیل کمبود آب در ماههای خرداد و تیر کشاورزان مجبورند آبیاری خود را از حالت دائمی به آبیاری تناوبی تبدیل کنند. این در حالی است که از یک دهه اخیر تاکنون در تمام زمینهای کشاورزی گیلان (خصوصا زمینهای مشروب از رودخانه سفیدرود به طور تناوبی (هر ۴ روز یکبار) مشروب می شوند و گیاه برنج نیازی به آبیاری دائمی ندارد. نکته مهم اینکه در حال حاضر از مجموع 6 هزار و 800 هکتار زمین مد نظر برای آبیاری حتی یک هکتار نیز به دلیل عدم دسترسی به آب بایر نمی باشد و تمامی اراضی زیر کشت برنج قرار دارد. تولید برق نیز جز اهداف احداث سد عنوان شده که برای انتقال برق نیاز به احداث خط انتقال نیرو است و برای این امر باید تسطیح زمین و پاکتراشی جنگل صورت پذیرد. تاثیر رسوبات بر تالاب انزلی همچنین برای احداث سد به حجم خاکبرداری 3.2 میلیون متر مکعب نیاز است. علاوه بر این طبق گزارش های منتشر شده برای این سد به 1.35 میلیون متر مکعب منابع قرضه ریز دانه، 4.5 میلیون مترمکعب منابع قرضه درشت دانه (برداشت از رودخانه چوب بر)، 5.5 میلیون مترمکعب منابع قرضه درشت دانه (برداشت از محدوده تونل فومن تا سد)، 4.5 میلیون مترمکعب منابع قرضه درشت دانه (برداشت از روستای کولوان) نیاز است که برداشت این حجم زیاد خاک و منابع قرضه از پشت سد و بستر رودخانه ها باعث گل آلودگی آب و انتقال آن به تالاب انزلی است. تالاب انزلی که در سه دهه اخیر به شدت عمق آن به واسطه ورود رسوبات و روند پرغذایی رو به کاهش گذاشته است و در حال حاضر به حدود ۱ متر رسیده است احداث سد مذکور بر شدت کاهش عمق تالاب و نهایتاً مرگ زود رس تالاب کمک می کند و این در حالی است که در سال ۱۳۹۴ حدود ۱۱ میلیارد تومان برای احیا تالاب از سوی سازمان حفاظت محیط زیست بودجه پیش بینی شده است. حق آبه تالاب انزلی همچنین حجم مخزن سد۴۵ میلیون متر مکعب است که آورد رودخانه در محل سد ۸۵ میلیون متر مکعب پیش بینی شده و مقرر شده است که حق آبه تالاب 34.24 میلیون متر مکعب باشد. نکته قابل توجه اینکه در ماههای خرداد، تیر و مرداد که بیشترین نیاز آبی مزارع برنج به آب است به ناچار باید آب در پشت سد ذخیره شود تا به این نیاز پاسخ داده شود و با توجه به بالا بودن دمای محیطی، تبخیر آب از مزارع، عدم بارندگی در فصل تابستان و نیاز حداکثر مزارع به آب، مطمئناً حداقل میزان حقابه آب تالاب محقق خواهد شد و در تابستان تالاب به بیشتران حقابه نیاز دارد و عملاً در بخشهایی از تالاب از جمله منطقه حفاظت شده سلکه به طور کامل خشک می شود و حقابه تالاب در فصول پاییز و زمستان به تالاب خواهد رسید که در این فصول نیاز یبه این حقابه نمی باشد. بعد از رد مکان اولیه در بهمن ۱۳۹۴ با جابجایی مکان سد فقط به میزان ۵۰۰ متر بالا تر (روی رودخانه امام زاده ابراهیم) گزارش ارزیابی جدیدی تهیه شده است. خطر وجود گسل در این منطقه نیاز به بررسی دقیق تر زمین شناسی دارد. ماسه سنگ، اسلیت و شیل سنگ های غالب منطقه هستند که حاوی رگه هایی از ذغال سنگ هستند. با توجه به اینکه یکی از اهداف سد تأمین آب شرب است وجود ذغال سنگ باعث ایجاد محیط اسیدی شده و قابلیت حل فلزات سنگین نیز در این محیط آبی وجود دارد. قطع ۹۴ هکتار جنگل هیرکانی با احداث سد ۹۴. ۲ هکتار از جنگلهای هیرکانی که در داخل مخزن سد قرار دارند از بین خواهند رفت. مشاور ارزیابی طرح با احتساب حجم چوب هر هکتار معادل ۲۸۲ متر مکعب حجم چوب مساحت از دست رفته معادل ۲۶ هزار و ۵۶۵ متر مکعب تخمین زده است. همچنین ۹۰ تا ۱۰۰ اصله درخت شمشاد در محدوده مخزن وجود دارد با توجه به ممنوع القطع بودن گونه شمشاد در قوانین سازمان جنگل ها این اثر منفی نادیده انگاشته شده است. خالی شدن چند روستا و تبعات آن موضوع بسیار مهم در ساخت هر سدی جابجایی افراد آن منطقه و جانمایی آن ها است. با توجه به اینکه در طرح جابجایی جنگل نشینان از جنگلهای هیرکانی تجربه ناموفق و بدی درشهرهای شمالی به وقوع پیوسته است که اثرات آن کماکان وجود دارد. با ایجاد سد ۱۹۵۰ نفر در قالب ۶۲۴ خانوار از سه روستای لاسک، کولوان و ویسرود در دریاچه سد لاسک قرار می گیرند. امکان اسکان این جمعیت در روستاهای بالا دست وجود ندارد زیرا اولاً در طرح هادی روستاهای دارای طرح امکان استقرار این جمعیت نیست و پیش بینی برای این منظور صورت نگرفته است، ثانیاً در روستاهای فاقد طرح باید لاجرم به تخریب اراضی جنگلی پرداخت و ثالثاً در ۹ روستای بالا دست سد در حال حاضر ۲۳۰۵ نفر زندگی می کنند که اضافه شدن جمعیت ۱۹۵۰ نفری افزایش بار جمعیتی معادل ۴۳ درصد به بالا دست به دنبال دارد. افزایش جمعیت در بالا دست سد به معنی افزایش آلودگی فاضلاب انسانی و دامی و ورود آن به دریاچه و آب شرب است. دو گزینه پایین دست سد نیز روستای چنار رودخان و چوبر است. در روستای چناررودخان زمین مسطح برای اسکان نیست و باید ۲۵۰ هکتار جنگل تخریب شود تا امکان اسکان فراهم شود و در روستای چوبر نیز باید زمین کشاورزی به بافت مسکونی تبدیل شد که تغییر کاربری از کشاورزی به مسکونی ممنوع است. نکته مهم در ارزیابی این سد لاینحل ماندن جابجایی افراد و وقوع اثرات زیانبار فرهنگی و اجتماعی روستاییانی است که به شهرهای اطراف رو آورده و به جای کارهای تولید به کارهای خدماتی و... رو می آورند. نتیجه اینکه اثرات منفی جابجایی ۱۹۵۰ نفر در قالب سه روستا قطعی و حتمی است ولی اثرات مثبت بهبود کشاورزی احتمالی و کم اثر است. تخریب مسجد ۸۰۰ ساله و زیر آب رفتن گورستان سه موضوع دیگر نیز این سد چندان مورد توجه نبوده است؛ مسجد جامع روستای کولوان دارای قدمت ۸۰۰ ساله است و این در حالی است که مشاور طرح هنوز موافقت کتبی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را اخذ نکرده است. از سه روستایی که داخل مخزن سد قرار می گیرند ۲ روستا دارای قبرستان است و مشخص نیست آیا مردم این دو روستا با به زیر آب رفتن آرامگاه پدران و مادران خود موافقت خواهند کرد یا خیر؟ و سومین نکته آنکه با احداث سد جاده فعلی امامزاده به ابراهیم به شفت به طول ۴. ۵ کیلومتر به زیر آب رفته و مشاور جاده جایگزینی را در سطح ارتفاعی بالا تر به طول ۵. ۵ کیلومتر پیشنهاد کرده است اینجاده مساوی با قطع بخشی از درختان جنگل این منطقه خواهد بود. وقوع سیلاب های گاه و بی گاه در دیگر استان ها که آخرین مورد آن در استان خوزستان به وقوع پیوست می تواند زنگ خطری از سوی طبیعت باشد. اتفاقاتی مانند این سیلاب ها به ما نشان می دهد؛ طبیعت مطمئنا دستکاری بیش از تحمل خود مانند از بین بردن پوشش گیاهی که خود در کنترل سیلاب و همچنین افزایش ذخیره آب زیر زمینی نقش مهمی دارد را بر نمی تابد و خشمش را به شدید ترین شکل ممکن نشان می دهد.