نگاه ایران/ پویا بازارگرد: بزرگداشت نود و پنجمین سالروز تولد استاد احمد سمیعی گیلانی که به پدر ویراستاری ایران مشهور است شامگاه پنجشنبه در کارگاه هنر سروش رشت به همت موسسه فرهنگی هنری معیار سخن برگزار شد. (گزارش تصویری) این مراسم با حضور اساتید دانشگاه های گیلان و تهران، اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و چهره هایی نظیر حسین معصومی همدانی،سید علی آل داوود، محمدتقی پوراحمد جکتاجی، علی صلح جو، حسن میر عابدینی، ابوالفضل خطیبی و فیروز فاضلی مدیرکل ارشاد گیلان و جمعی از علاقه مندان به فرهنگ و ادبیات برگزار شد , هومن عباسپور ویراستار و شاگرد احمد سمیعی گیلانی مدیریت آن را بر عهده داشت. دشواری سخن گفتن شاگرد برابر استاد فیروز فاضلی مدیر فرهنگ و ارشاد استان گیلان اولین سخنرانی بود که پشت تریبون قرار گرفت. وی ابتدا به سختی سخن گفتن یک دانشجو در برابر استاد اشاره کرد و ادامه داد: اولین مشخصه استاد احمد سمیعی جامعیت زایدالوصف اوست. فاضلی آثار استاد خود را ساختارمند خواند و گفت: وقتی او کلیت متنی را بررسی می کند با جزئیات لازم این موضوع را می بیند چون جزئیات را مجزا بررسی نمی کند، بلکه در معنا بخشیدن به این کلیت بررسی می کنند. وی در پایان افزود: احمد سمیعی جزو چهار نفر اول چهره های ماندگار ایران است. احمد سمیعی یک «پله گل» تمام عیار است محمدتقی پوراحمد جکتاجی روزنامه نگار، مولف، مترجم، شاعر، مدیر مسئول انتشارات گیلکان، ناشر روزنامه دامون و نشریه گیل وا سخنران بعدی مراسم بود. وی در ابتدا خاطره ای از احمد سمعیی تعریف کرد و در ادامه یک متن با گویش گیلکی در وصف وی خواند. وی گفت در زبان گیلکان یک واژه مرکب با افاده معنا گسترده وجود دارد که امروز به ندرت استفاده می شود اما برای معمران کاملا آشناست و هنوز کاربرد دارد. او ادامه داد: عبارت «پله گل» به نادره مردان و زنانی اطلاق می شود که در عرصه های مختلف زندگی به جایگاه ویژه ای دست یافته اند. «پله Pele» در زبان گیلکی به معنای بزرگ و «گل» Gel به معنای فرد و شخص است. وی با اشاره به اینکه تعداد پله گل ها اندک است و گیلک ها آن را به هر کسی نمی گویند گفت: احمد سمیعی یک «پله گل» تمام عیار است. احاطه آثار ادبی روز در ادامه مراسم حسین معصومی همدانی مدرس ادبیات فارسی، تاریخ ریاضیات، تاریخ علم و فلسفه ی علم در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه صنعتی شریف و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ابتدا گفت: یکی از وجوه شخصیت احمد سمیعی جمع بین احاطه عمیق و ادب گذشته و عنایت بسیار جدی به آثار ادبی روز است. وی ادامه داد: ابتکار و انگیزه تشکیل فرهنگستان ادبیات معاصر که به پیشنهاد احمد سمیعی بود. او افزود: کارهایی که در این گروه انجام شده در روشن شدن تاریخ ادبیات معاصر بسیار مهم بوده است. وی گفت: احمد سمیعی هیچگاه بر اندیشه های نو بسته نبود و همیشه مبشر این اندیشه ها بوده است. ترجمه های کم نظیر سید علی آل داوود مورخ، نسخه پژوه و مصحح با اشاره به اینکه احمد سمیعی ترجمه را از نوجوانی شروع کرده است گفت: تسط وی بر زبان و ادبیات فارسی محصول ممارست سالیان دراز در متون ارزنده پیشینیان است که موجب شده ترجمه های وی از حیث سلامت، روانی و بهره گیری وسیع از لغات و اصطلاحات زبان در مقایسه با بسیاری از کتاب های ترجمه شده کم نظیر باشد. وی ادامه داد: یکی از ویژگی های احمد سمیعی پشتکار ستودنی او در پیشبرد اهداف و آرزو های علمی و فرهنگی است. تشکیل موسسه فرهنگی فرانکلین در ادامه علی صلح جو ویراستار در مورد پنج موسسه انتشاراتی بزرگ ایران صحبت کرد. وی گفت: ویرایش در موسسه فرهنگی فرانکلین به همت استاد احمد سمیعی شکل گرفت. اما در سال ۱۳۵۴ چند سال قبل از انقلاب این موسسه از هم فرو پاشید. او ادامه داد: با همت احمد سمیعی و عبد الرحیم احمدی، زنده یاد مرندی و دکتر معصومی این گذار آرام از نهاد انتشاراتی بزرگ فرانکلین به سمت دانشگاه آزاد ایران رفت که این نهاد کارهای زیادی انجام داد. وی افزود: اگر استاد سمیعی نبود این نهاد تشکیل نمی شد. وی گفت: این نهاد هم عمرش کوتاه بود و در اوایل انقلاب از بین رفت. در این گذار آرام که استاد سمیعی یکی از نقش های اصلی آن بود این نهاد از دانشگاه آزاد ایران به مرکز نشر دانشگاهی منتقل شد. علی صلح جو ادامه داد: مرکز نشر دانشگاهی بعد از انقلاب درخشید و خیلی از کتاب های دانشگاهی را چاپ کرد. وی اظهار کرد: در این نهاد هم استاد سمیعی مهم ترین بودند. او گفت: در کنار این نهاد سروش شکل گرفت که باز هم استاد سمیعی به آنجان داد. وقتی هم که مرکز نشر دانشگاهی افول کرد، حداد عادل و بزرگان فرهنگستانی از وی دعوت کردند و فرهنگستانی که در حال حاضر می بینیم شکل گرفت که یکی از بارهای بزرگ آن بر دوش استاد سمیعی است. رشت شهری که فضای مناسب برای رشد تکاپوگران عرصه ادبیات فرهنگ فراهم آورده است. تشکیل گروه ادبیات معاصر در فرهنگستان زبان/ میدان و مجسمه استاد را در رشت می ساختم حسن میرعابدینی منتقد و داستان شناس با اشاره به نقش راه گشای احمد سمیعی در شناساندن ارزش های ادبیات معاصر در نهاد های آموزشی و پژوهشی گفت: در روزگاری که رسم متداول اکثر قریب به اتفاق دانشگاهیان بی اعتنایی به ادبیات معاصر است استاد سمیعی با تشکیل گروه ادبیات معاصر در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نوشتن و ترجمه مقالات در مجلات نشر دانش و نامه فرهنگستان در جهت شناساندن ارزش های ادبیات معاصر کوشیده است. وی افزود: اگر دانشگاههای ما هم اکنون تا حدودی به ادبیات معاصر می پردازند حاصل تلاش های استادانی هم چون احمد سمیعی گیلانی است. او در ادامه به رابطه بین شهر و نویسنده تاکید کرد و گفت: در ابتدا از مسئولان شهر رشت برای برگزاری این بزرگ داشت تشکر می کنم. شهر ها از نویسندگانی اعتبار می گیرند که در دامان خود پرورش داده اند. نام شهر ها زنده است به نام کسانی که سرمایه فرهنگی شهر هستند. وی گفت: جامعه شناسان، سرمایه فرهنگی را ارزشمند تر از دیگر سرمایه ها می دانند، زیرا بدست آوردن سرمایه فرهنگی، تدریجی و بس دشوار تر از کسب سرمایه اقتصادی است. شهرهایی که سنت مدنی غنی دارند فضایی برای رشد و پرورش نویسندگان خود فراهم می آورند، رشت چنین شهری است. میر عابدینی ادامه داد: همان قدر که شهر دارای سرمایه فرهنگی، فضای رشد نویسنده را فراهم می آورد، نویسنده نیز با آثار و اعتبار خود به شهر ارزش می دهد. به ویژه احمد سمیعی گیلانی که ارتباط خود را با زادبوم قطع نکرده است. ابولفضل خطیبی شاهنامه پژوه در ابتدای سخنان خود گفت: اگر من سمتی در شهر رشت داشتم حتما میدان بزرگی را به نام استاد بنا می کردم و مجسمه بزرگی از استاد را در این میدان قرار می دادم. این حرف وی با تشویق فروان حاضرین در جمع همراه بود. وی ادامه داد: زمانی را که استاد سمیعی برای ویرایش صرف کرده و در واقع خود را فدای ویرایش کرده است سطح معیار و استاندارد زبان فارسی را ارتقاع بخشیده و آبرویی برای ویراستااران خریده است. این شاهنامه پژوه افزود: یکی از ویژگی های استاد سمیعی شاگرد نوازی او است. سمیعی روشنای رشت بهنام رمضانی نژاد مدیر موسسه معیار سخن که این مراسم به همت این موسسه برگزار شد در ابتدای سخنان خود از تمامی کسانی که در برگزاری این مراسم نقش داشتند تشکر کرد. او در ادامه شعری که توسط بهاالدین خرمشاهی برای گیلانیان و احمد سمیعی سرود شده بود برای حضار خواند. رمضانی نژاد گفت: چند نسل از نویسندگان، مترجمان، ویراستاران و دست اندرکاران نشر، وامدار احمد سمیعی گیلانی هستند. چه حاصل بیش از هفت دهه نوشتن و پژوهیدن ایشان به جز دانش ورزی در حوزه زبان، ادبیات و نشر، تربیت نویسندگان، پژوهش گران، ویراستاران و مترجمان زبده و دانشمند است. افزون بر این درست نویسی فارسی در دوره معاصر پیوندی ناگسستنی با استاد احمد سمیعی دارد. وی افزود: ایشان شهروند فرهیخته رشت است و تقریبا هم سال رشت معاصر. چند سال پس از آغاز تاسیس بلدیه رشت به دنیا آمد و همراه رشت معاصر بالید. رمضانی نژاد ادامه داد: احمد سمیعی شاهد عینی رخ داد ها یا شنونده روایت های دست اول از رخ داد ها بوده و در عمل ارتباط زنده و شفاهی و مستند ما با پیشینه مان است؛ اکنون اوست که روشنای شهر ماست. بعد از این سخنرانی فیلم کوتاهی که برای نکوهداشت استاد احمد سمیعی که در دانشگاه گیلان تهیه شده بود پخش شد. سپس از استاد احمد سمیعی دعوت شد تا برای حاضرین سخنرانی کند. روایت خواندنی و کمتر شنیده شده احمد سمیعی از رشت قدیم احمد سمیعی گیلانی در ابتدا از تمام ستایش هایی که در وصف او از سوی سخنرانان انجام شد تشکر کرد. وی ادامه داد: اکنون می خواهم تصویری از رشتی که من در آن پرورش یافته ام را برایتان بازگو کنم. مخاطب من بیشتر قشر جوان است. وی گفت: من دوره های متعددی را طی این ۹۵ سال طی کرده ام. تقریبا ۲۰ سال حکومت رضاشاه در دوره های مختلف او، هم در دوره ای که دیکتاتور نشده بود و هم دوره ای که دیکتاتور شده بود که با هم تفاوت داشت. دوره ۳۷ سال حکومت پسرش محمد رضا شاه که او هم از نوع و فضای دیگری بود. فضای دوره رضا شاه غیر سیاسی بود ولی فضای دوره ی محمد رضا شاه پر از چالش های سیاسی بود. که آن هم به دوره های مختلف کودتا، دوره مصدق و دوره اول که هنوز قدرت زیادی نداشت تقسیم می شد، و بعد از آن هم دوره انقلاب اسلامی که ۳۷ سال از زمانش می گذرد. وی ادامه داد: من فقط دوره اول را در اینجا برایتان به تصویر می کشم چون دوره های بعدی را اغلب شما دیده اید. سمیعی این گونه آغاز کرد: حد و مرز شهر رشت خیلی کمتر از حال حاضر بود و از طرف راه انزلی محدود به خط آهن بود که در حال حاضر ابتدای خیابان سعدی است و از طرف جاده تهران پل عراق در واقع ناصریه حد شهر بود و از طرف لاهیجان که در آن زمان به آن کرد محله می گفتند. کرد محله هم تا حدودی بیرون شهر بود. حدود شهر رشت همین اندازه بود در آن زمان شهر رشت دارای یک ساختار منطقی بود. یعنی محلاتی وجود داشت. هر محله هم از هر حیث خودکفا بود. یعنی عطاری، بقالی، نانوایی، مدرسه، مسجد، پیش نماز، مرثیه خوان، روضه خوان، حمام، دکتر و حتی در بعضی محله ها داروخانه وجود داشت. البته بعضی از خرید ها را در مرکز خرید شهر یعنی بازار رشت انجام می دادند. اما نیاز های روزمره در همان محله برطرف می شد. سمیعی در ادامه توضیح داد: رشت باغ های زیادی داشت که هم اکنون بعضی از آن ها از بین رفته اند. باغ محتشم که هنوز هم وجود دارد یکی از بزرگ ترین باغ ها در آن زمان بود. از دیگر باغ های آن زمان می توان به باغ حکیم فانوس، باغ گنجه ای، باغ شالکو، باغ سبز میدان و باغ نظمیه اشاره کرد. رشت، رودخانه های تمیز در غیاب فاصله طبقاتی این چهره قدیمی رشت افزود: رودخانه های رشت همه رودخانه هایی بودند که در آن شنا می کردیم. در اطراف رودخانه منازل مسکونی وجود نداشت و آب بسیار تمیز بود. در محله های شهر ثروتمند و فقیر با هم زندگی می کردند. یعنی این گونه نبود که یک طرف شهر اعیانی باشد و یک طرف شهر زاغه نشین. سمیعی اضافه کرد: نمای خانه ها طوری بود که خانه فقیر و ثروتمند مشخص نبود و همه این خانه ها حیاط داشتند که بعضی از این خانه ها دو طبقه بودند خانه های بیشتر از دو طبقه فقط چند مورد در انزلی وجود داشت. ولی در رشت از دو طبقه بیشتر وجود نداشت. این چهره شناخته شده رشت در میان اشتیاق حاضران افزود: در آن زمان رشت از تجهیزات کمی برخوردار بود؛ آب چاه آب آشامیدنی بود که سالم نبود. فقط بعضی از محلات که زمینش شنی بود چاهای نسبتا عمیقی وجود داشت که آبش سالم تر بود. سمیعی با ذکر این نکته که چشمه هایی در اطراف رشت وجود داشت که معمولا آب آشامیدنی را از آنجا تهیه می کردند گفت: اما عموما آب مصرفی از چاه بود. به همین دلیل همیشه بیماری هایی از این راه شیوع پیدا می کرد. روزهایی که اتومبیل های رشت انگشت شمار بود او ادامه داد: وسایل نقلیه ما ارابه، دوچرخه، درشکه و یک موتور سیکلت بود. آن موتور سیکلت هم یک سرگرد (که در آن زمان یاور می گفتند) همیشه سوار می شد؛ البته اسب هم بود و کسانی که نظامی بودند اسب سوار می شدند. وسیله نقلیه آن زمان درشکه بود. در رشت ۹۹ درشکه دو اسب وجود داشت. فقط یک درشکه تک اسب وجود داشت که برای شهردار بود. اتومبیل شخصی بسیار کم بود. فقط استاندار و پیشگاه دارایی و یکی دو نمونه از خانواده های ثروتمند مثل سردار معتمد اتومبیل داشتند. سردار معتمد چند گاراژ هم داشت. به اندازه ی انگشتان دست هم خودرو وجود نداشت. سمیعی در ادامه مرور خاطراتش از رشت قدیم گفت: در آن زمان یک روزنامه فروش نابینایی بود که همیشه از سوار رو حرکت می کرد. اشعار افراشته را حفظ می کرد و راه می رفت و می خواند و آن ها را می فروخت. او یکی از شعرهایی که در خاطر این رشتی قدیمی باقی مانده بود را برای حاضران قرائت کرد: نه شه پس دکفتن نه شه پیش ایسن اگه تند تند راه بیشی بیج گیدی اگه آرام آرام بیشی گیج گیدی این ویراستار شناخته شده ادامه داد: چند بازار در آن زمان وجود داشت که یکی از آن ها بازار مسگران بود. در این بازار اسید سولفوریک را که در آن زمان مس گران به آن کسلاته می گفتند برای تمیز کردند مس با قلع اندود استفاده می شد. سمیعی در ادامه به شرح وضعیت بازارهای رشت در آن زمان پرداخت و گفت: بازار زرگران، بازار نوشت ابزار فروشی ها که البته در این بازار به ندرت کتاب هم می فروختند، بازار طواف ها هم وجود داشت. طواف ها کسانی بودند که سرمایه بیشتری داشتند و عمده فروشی می کردند. در یک بازار دیگر هم ابزار آلات داس و میخ می فروختند. بازار لحاف دوز ها هم یکی دیگر از بازار ها در آن زمان بود که در طرف خواهر امام مستقر بودند. در بازار رزاز ها نیز برنج فروشی می شد و بازار میدان که در آنجا ماهی می فروختند که هنوز هم از آن زمان وجود دارد. سمیعی افزود: بعضی از مکان های رشت نسبت به گذشته دست خوش تغییر کمتری شده است. ساغریسازان یکی از آن محله ها است. البته نمای مغازه ها تغییر کرده است. این چهره قدیمی رشت در توصیف مغازه های آن زمان گفت: در آن زمان دکان ها سکو داشت و صاحب مغازه چه در بازار و در ساغریسازان روی سکو می نشست و مانند حالا نبود که مغازه ها در داشته باشد و افراد وارد مغازه شوند. فوت شمع تولد ۹۵ سالگی پس از اتمام سخنرانی ها، احمد سمیعی شمع کیک تولد ۹۵ سالگی خود را فوت کرد. در ادامه هدیه ای از طرف محسن آریاپاد رئیس هیات مدیره بنیاد فرزانگان استان گیلان و ابراهیم شکری مدیر عامل بنیاد فرزانگان استان گیلان به احمد سمیعی اهدا شد. همچنین از طرف موسسه فرهنگی معیار سخن، هدیه ای به احمد سمیعی گیلانی اهدا شد. در پایان مراسم از ۲ جلد اول کتاب «گل گشت های زبانی و ادبی» که مجموعه مقالات احمد سمیعی گیلانی است و جشن نامه وی به اسم «به دانش بزرگ و به همت بلند» رونمایی شد.