نگاه ایران:یک مقام مسئول در قوه قضائیه در حالی روز گذشته خواستار تعیین سقف سن ازدواج برای دختران شده است که ازدواج در سنین پایین همچنان یکی از مشکلات ایران به ویژه در برخی از مناطق محروم به حساب می آید. آمار دقیقی از اینکه چه تعداد کودک سالانه مجبور به ازدواج می شوند وجود ندارد. از طرف دیگر، اجازه ازدواج در ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران از جمله مسائلی است که می تواند جوانان را به ازدواج در سنین پایین ترغیب کند. کاهش ازدواج و افزایش طلاق در ایران به دو دسته از مباحث دامن زده است. یک دسته از این مباحث به ترغیب جوانان به ازدواج اشاره دارند و تلاش می کنند وضعیت ازدواج را در کشور از این طریق بهبود دهند، اما دسته دیگری از مباحث تصمیم گیری عاقلانه را هدف قرار داده اند و معتقدند برای اینکه ازدواج ها سرانجامشان طلاق نشود باید جوانان تصمیم گیری عاقلانه را بیاموزند. مسئولان و برنامه ریزان تلاش کرده اند با برنامه های مختلفی راه را برای ازدواج جوانان هموار کنند و در این بین کاهش محدودیت ها در این زمینه دنبال شده است. با اینکه کاستن از محدودیت ها می تواند آمار ازدواج را افزایش دهد، اما گروه هایی در جامعه هستند که نبود محدودیت برای ازدواجشان می تواند آن ها را در سنینی که درکی از زندگی مشترک ندارند، روانه خانه بخت کند. ازدواج کودکان یکی از اتفاقات ناخوشایند با پیامدهای ناگوار و تلخ است که به نظر برخی، نبود محدودیت در این زمینه یکی از دلایل دامن زدن به آن است. افزایش آمار ازدواج کودکان با اینکه همیشه مسئولان از دادن آمار ازدواج کودکان طفره می رفتند، اما چندی پیش مشاور و دبیر شورای عالی برنامه ریزی راهبردی سازمان تأمین اجتماعی با نگاهی به آمار رسمی سال ۸۵ تا شش ماه اول سال ۹۴ گفت: «۹۴۰ هزار کودک ازدواج کرده در آمار از سال ۸۵ ثبت شده است که ۸۹۰ هزار نفر آنان دختر بودند. از آن سال به بعد گفتند آمار ازدواج کودکان کم شده، اما افزایش پیدا کرده، چرا که ازدواج دختران ۱۰ تا ۱۴ سال ۲۰ هزار نفر بود که در سال ۹۳ به ۴۰ هزار و ۴۰۴ نفر رسید.» فرشید یزدانی گفت: «در سال ۹۳، ۳۵ درصد کودکان دختر زیر ۱۹ سال ازدواج کرده اند و حدود شش درصد آنان دختران زیر ۱۵ سال بوده اند و توزیع استانی آن به این شکل بوده است: در استان خراسان رضوی هفت هزار و ۶۰۰ ازدواج دختران زیر ۱۴ سال در سال ۹۳ ثبت شده است و آذربایجان شرقی و استان فارس در رده های بعدی هستند. همچنین در استان خوزستان ازدواج ۴۲ کودک زیر ۱۰ سال ثبت شده است.» اما آن گونه که اظهارنظرهای دیگر می گویند، به نظر می رسد استان رکورددار در این زمینه استان سیستان و بلوچستان است که سالانه رقم قابل توجهی از کودکان زیر ۱۵ سال در آن مجبور به ازدواج می شوند. ازدواج کودکان در بسیاری از کشورهای دیگر هم وضعیت خوبی ندارد و حتی می توان آمارهای تکان دهنده ای را در این زمینه یافت. بر اساس آمار اعلام شده از سوی یونیسف، نرخ شیوع ازدواج کودکان در کشور نیجر ۷۸ درصد، جمهوری آفریقای جنوبی ۶۸ درصد، بنگلادش ۶۵ درصد است و مالی، سودان، بورکینافاسو، گینه، هند و سایر کشور ها در رده های پایین تر در این زمینه هستند. سن ازدواج در قانون ایران در قوانین داخلی ایران، سن ازدواج، نخستین بار در سال ۱۳۱۳ بنا بر ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، ۱۵ سال شمسی برای دختران و ۱۸ سال شمسی برای پسران به عنوان حداقل سن تعیین شد. در سال ۱۳۵۳ بنا بر تصویب قانون حمایت از خانواده، سن مجاز ازدواج به بالا ترین حد خود یعنی به ترتیب ۱۸ و ۲۰ سال تمام شمسی برای دختران و پسران رسید، اما پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۶۱ با توجه به در نظر گرفتن سن بلوغ ۹ سال تمام قمری برای دختران و ۱۵ سال تمام قمری برای پسران، سن ازدواج به پایین ترین حد خود رسانده شد. این قانون به مدت ۲۰ سال پابرجا بود. سپس این قانون در سال ۱۳۸۱ تغییر یافت و حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳ و برای پسران ۱۵ سال تمام شمسی در نظر گرفته شد. کار شناسان یکی از دلایل افزایش ازدواج کودکان را پایین بودن سن ازدواج در قانون کشور ما می دانند. تجدیدنظر در سقف سن ازدواج روز گذشته، مدیرکل امور اسناد و مترجمان قوه قضائیه گفت: سن ازدواج را باید درباره تمام اتباع ایرانی یکسان کرد، زیرا امروز این موضوع تنها مربوط به احوال شخصی نیست و موضوعی عمومی و دولتی محسوب می شود. علی کاظمی در واکنش به اظهارات کمیته حقوق کودک سازمان ملل مبنی بر اینکه ایران قوانین خود درباره سن ازدواج کودکان را تغییر و این سن را به ۱۶ سال افزایش دهد، گفت: در قوانین پیش از انقلاب سن رشد و سن ازدواج یکی بود و هر دو بر مبنای ۱۸ سال قرار داشت. او با بیان اینکه «یکی از مشکلات ناشی از ازدواج زودرس، مسأله مرتبط با تحصیل است»، گفت: در اصل ۳۰ قانون اساسی بحث آموزش و پرورش و تحصیلات تا مقطع متوسطه الزامی است، این در حالی است که دختر ۱۲، ۱۳ ساله متأهل نمی تواند ادامه تحصیل دهد. او با تاکید بر اینکه «تعداد دخترانی که در سنین پایین ازدواج می کنند، بیش از پسران است»، اظهار کرد: یکی از مشکلات حقوقی این دختران آن است که بسیاری از آنان حکم رشد ندارند، به عبارت دیگر این کودکان در ۱۳ سالگی ازدواج می کنند، در حالی که سن رشد در قانون ما ۱۸ سالگی است، لذا این زنان نمی توانند مهریه و نفقه خود را دریافت کرده و در حساب پس اندازی بگذارند. آن ها حتی توانایی افتتاح حساب در بانک را نیز ندارند، زیرا سن افتتاح حساب نیز ۱۸ سالگی است. به گزارش ایلنا، کاظمی درباره وضعیت بغرنج حقوقی زنانی که در سنین پایین ازدواج می کنند، توضیح داد: این زنان که همسر و گاهی مادر هستند نمی توانند مهریه و نفقه بگیرند. در برخی مواقع دختری که می خواهد اقدام به طلاق کند ابتدا حکم رشد می گیرد تا بتواند دادخواست داده و مهریه و نفقه خود را طلب کند، زیرا افراد زیر ۱۸ سال نمی توانند دادخواست مالی دهند و در نتیجه نمی توانند مسائل مالی مربوط به ازدواج خود را پیگیری کنند. آمار ازدواج کودکان بالا تر است یک وکیل دادگستری به قانون سن ازدواج اشاره می کند و می گوید: بر اساس قانون دختران و پسرانی که از نظر جسمی به سنی می رسند که توانایی ازدواج دارند، می توان عقد نکاح را برای آن ها جاری کرد. این قانون در کشور ما از شرع سرچشمه می گیرد. مصطفی ترک همدانی در ادامه به قوانین تکمیلی اشاره می کند و می گوید: قوانین تکمیلی قوانینی هستند که بر اساس صلاحدید و مصلحت جامعه و کشور به وجود می آیند و می توانند کمک حال قوانین دیگر باشند. قانون بر اساس وجود قومیت های مختلف در کشور به تصویب رسیده و شرایط آن ها را مد نظر قرار داده است، در بعضی از مناطق کشور دختران را زود تر به خانه بخت می فرستند. برای رعایت حال افراد این مناطق قانون به تصویب رسیده است. وی آمار ازدواج کودکان را بیشتر از رقم واقعی آن می داند و می گوید: در برخی از موارد دختران قبل از اینکه به سن بلوغ برسند به عقد مردان در می آیند. به این نکاح شغار گفته می شود که به لحاظ شرعی ایرادی ندارد. در این موارد روابط معمول وجود ندارد ولی دو نفر به لحاظ شرعی محرم هستند.