به گزارش نگاه ایران: نتایج تحقیقی که در دانشگاه شاهد تهران انجام شده نشان می دهد از ۲۸ مرکز استان در ایران، دینداری در زاهدان، اردبیل، کرمان و قم بیشتر از سایر استان هاست و کمترین میزان گرایش مذهبی در رشت، تهران، اهواز و کرمانشاه دیده می شود.

این تحقیق که توسط امیر خالد رستگار، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه شاهد تهران و میثم محمدی، دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه تهران در شماره تابستان نشریه جامعه شناسی کاربردی منتشر شده به بررسی رابطه دینداری، سکولاریسم (عرفی گرایی)، فردگرایی و ارزش های خانوادگی با میزان باروری در مراکز استان های کشور پرداخته است. بر اساس این پژوهش، شیراز، تهران، رشت و سنندج سکولارترین شهرهای ایران هستند، اما گرایش به سکولاریسم در زاهدان، یزد، مشهد و قم کمترین است. از نظر فردگرایی هم ساکنان شیراز، رشت، تهران و مشهد بیشترین تمایل را به فردگرایی نشان می دهند، اما این گرایش در زاهدان، یزد، کرمان و سمنان در حداقل است. بندرعباس، سمنان، یزد و بوشهر بیشتر از دیگر مراکز استان ها، ارزش های خانوادگی را مهم می دانند، اما این ارزش ها در ساری، ارومیه، کرمانشاه و همدان کمتر اهمیت دارند. این بررسی نشان می دهد که دینداری با سکولاریسم و فردگرایی رابطه معکوسی دارد و در شهرهایی که دینداری کمتر است، گرایش به فردگرایی و سکولاریسم بیشتر دیده می شود. داده های این تحقیق از "پیمایش ارزش ها و نگرش های ایرانیان" استخراج شده که از طرح های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و در سال ۱۳۸۳ منتشر شد، اما محققان بررسی آماری مجددی بر روی داده های آن انجام دادند. محققان بین المللی معتقدند که "تغییر در نرخ باروری جامعه، نشانه نوعی تغییر فرهنگی است" و این با کاهش نرخ باروری در ایران پس از پایان جنگ با عراق همخوانی دارد چون "تغییرات فرهنگی از جمله تغییراتی است که جامعه به ویژه در سال های پس از جنگ با آن روبرو بوده است." ویژگی های فرهنگی و باروری محققان این پژوهش به این نتیجه رسیدند که "رابطه کاملاً معناداری میان متغیرهای فردگرایی، دینداری، سکولاریسم و ارزش های خانوادگی در میان مراکز استان با نرخ باروری در این استان ها وجود دارد؛ به این معنا که هر چه میزان دینداری در شهرها بیشتر، سطوح سکولاریسم و فردگرایی کمتر و میزان توجه به ارزش های خانوادگی بیشتر باشد، نرخ باروری در آن شهرها بیشتر است." به این ترتیب "نرخ باروری در استان هایی که در آن ها سطح دینداری بالاتر است، بیشتر است" و در میان چهار بعد دینداری؛ "دینداری اعتقادی (اعتقاد به اصول دین اسلام)، احساسی (احساس وابستگی و تعلق به دین)، تجربی (به کارگیری دین در زندگی روزمره) و مناسکی (انجام اعمال و مناسک دینی)"، داده ها نشان می دهند که "بعد مناسکی بیشترین ارتباط مثبت را با نرخ باروری دارد."   اما از میان متغیرهای فوق، "فردگرایی بیش از دیگر متغیرهای فرهنگی، نرخ باروری را در مراکز استان ها تحت تأثیر قرار می دهد" و "بیشترین رابطه را با نرخ باروری دارد." نتایج این تحقیق با تحقیق دیگری همخوانی دارد که به "مطالعه رفتار و نگرش باروری دو نسل مادران و دختران و عوامل فرهنگی مرتبط با آن" پرداخته بود و در سال ۱۳۹۰ در نشریه جامعه شناسی جوانان منتشر شد: "عوامل فرهنگی بهترین توضیح دهنده سطوح متقاوت باروری بین دو نسل مادران و دختران شان است." تحقیقات پژوهشگران نشان می دهد که "گرایش به استقلال فردی بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ در ایران گسترش یافته است. این داده ها بیان می کنند که ارزش ها در ایران به طرف ارزش های خودمختاری در حرکتند." تحقیق دیگری هم که در سال ۱۳۸۹ در باره "تاثیر ابعاد مختلف استقلال زنان و تاثیر آن بر نرخ باروری" انجام شده تاثیر عوامل فرهنگی اجتماعی را در نرخ باروری نشان می دهد. بر اساس این تحقیق که در نشریه زن در توسعه و سیاست منتشر شد تحولات فرهنگی-اجتماعی، به ویژه تحول در ساختار خانواده و حضور زنان در عرصه های اجتماعی در سه دهه اخیر بر نرخ باروری تاثیر گذاشته است. این تحقیق نشان داد "بافت قومی و فرهنگی هر منطقه" بر میزان استقلال زنان تاثیر دارد و میزان استقلال زنان بر نرخ باروری تاثیر می گذارد.   گروه های قومی مازنی، گیلک و فارس به ترتیب پایین ترین سطح باروری و گروه های قومی لر، کرد و بلوچ بالاترین میزان فرزندآوری را داشته اند.   ایران در چند دهه اخیر افت شدیدی را در میزان باروری کل تجربه کرده است، به گونه ای که نرخ رشد جمعیت در ایران از ۳.۹ درصد در دهه ۶۵- ۱۳۵۵، به ۱.۹۶ در دهه ۷۵- ۱۳۶۵، و ۱.۶۱ در ۸۵- ۱۳۷۵ کاهش یافته و بر اساس پیش بینی جمعیتی سازمان ملل، میزان باروری کل در ایران از ۱۴۰۱ شمسی به بعد، به رشد جمعیتی منفی منجر خواهد شد که با آمارهای سرشماری ایران هم همخوانی دارد.