نگاه ایران:  دست کم روزی ۷۲۰ میلیون تومان پول در خیابان های پایتخت ریخته است؛ شاید کثیف باشد و دل تان نگیرد ولی این رقم، کف چرخه ای اقتصادی است از گردش مالی «طلای کثیف» در تهران؛ سقفش را نمی دانیم. به جز کارگر و وانت، کامیون و تریلر، کارگاه های زیادی در حاشیه شهر هم در این چرخه مشغولند که باز به سبب غیررسمی بودن، ابعاد و توانش را نمی شناسیم. این روز ها که تابستان از راه می رسد، فصل اوج کار این چرخه است. شرق نوشت : اوج تولید زباله توسط من و شما. هر کدام مان روزی حدود یک کیلو زباله تولید می کنیم. روزی ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلو که شهرداری باید جمع آوری، تفکیک، بازیافت و دفن کند. اما این همه ماجرا نیست؛ تا کارگران شهرداری بیایند و این حجم از زباله را ببرند سیستمی هوشمند تر، سریع تر و چابک تر بخش های ارزشمند آن را جدا کرده و برده اند؛ زباله های گرانقیمت تر را. همان بخشی که کارگران کف خیابان این چرخه، به کیلویی ۳۰۰ تک تومانی آن را به دلالان بالادست شان می فروشند. کاغذ و مقوا، آلومینیوم و پلاستیک. شاید کارگران کف خیابان این چرخه را «زباله گرد» بنامیم و گهگاه عکس هایی از آن ها منتشر و غرغر کنیم که در سرزمین ثروتمند ایران چرا کسی سرش را در سطل زباله کرده است و تاسف بخوریم، اما غفلت مان آنجاست که ما خود این چرخه را رقم زده ایم. بابت تولید زباله هیچ مالیاتی نمی پردازیم، به سبب عدم تفکیک آن هزینه های جمع آوری و تفکیک توسط شهرداری را افزایش می دهیم، از دست زباله گردان حرص می خوریم، چون آن ها کیسه های زباله ای که ما بسته ایم را پاره می کنند و گاه داخل خیابان می ریزند، همین باعث می شود ١٢٤ کیلومترمربع سطح معبر تهران نازیبا به زباله شود. اما واقعیت این است که این چرخه اقتصادی که فقط یک تخمین از آن روزی ۷۲۰ میلیون تومان پول کف خیابان است در میان این نازیبایی ناشی از تولید زباله و زندگی مصرف گرایانه و مسرفانه ما در حال گردش خوبی است! در عین حال که شهرداری پایتخت نیز فقط روزی یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان پول بابت جمع آوری زباله صرف می کند. این به غیر از پرداخت هایی است که دلالان زباله می پردازند تا در یک منطقه بتوانند به جمع آوری پسماند مشغول شوند. هیچ کس به درستی نمی داند از «طلای کثیف» در پایتخت چقدر تومان و اسکناس استحصال می شود. ۳ سال قبل «رحمت الله حافظی» در گفت وگویی با هفته نامه «کلیدملی» گفته بود: «از برخی خدمات کنونی مردم راضی نیستند. مثلا جمع آوری زباله که نه مردم راضی هستند و نه از منظر سلامت و محیط زیست مورد تایید است. زباله طلای کثیف است و از محل تفکیک آن درآمد هنگفتی به دست می آید. با این حساب شهرداری به جای اینکه جمع آوری زباله را به مزایده بگذارد آن را به مناقصه گذاشته و سالی ۵۰۰ میلیارد تومان هم بابت جمع آوری زباله و رفت و روب به پیمانکار پرداخت می کند. این خیانت به مردم است. این ظلم به مردم است.» گرچه عدد مشخصی از ارزش «طلای کثیف» در تهران در دسترس نیست، اما می توان برای ملموس شدن این ارزش تخمین زد. براساس آماری که شهرداری تهران اعلام کرده است روزانه ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلو پسماند شهری از سطح شهر جمع آوری می شود. براساس اعلام سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، ۶۱ درصد پسماند شهری «تر» و ۳۹ درصد آن «خشک» است. از ۳۹ درصد پسماند «خشک» نیز ۳۲ درصد قابل بازیافت است. برهمین اساس اگر فرض کنیم ۳۲ درصد پسماند تهرانی ها قابل بازیافت و دارای ارزش است می توانیم به حجمی معادل ۲ میلیون و ۴۰۰ هزارکیلو پسماند خشک برای تخمین برسیم. همچنین براساس گفت وگو با کارگرانی که زباله ها را جست وجو و تفکیک می کنند و ما اصطلاحا به آن ها «زباله گرد» می گوییم دلالان هرکیلو زباله را ۳۰۰ تومان از آنان می خرند. این قیمت خرید اولیه است و پس از تجمیع قیمت بالاتری برای هر کیلو زباله ارزشمند پرداخت می شود. با این قیمت میزان زباله قابل بازیافت در تهران روزی ۷۲۰ میلیون تومان تخمین زده می شود. چیزی حدود ۲۶۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در ۳۶۵ روز سال. همچنین شهرداری مدعی است که از طریق زباله تر اقدام به تولید کمپوست می کند. کمپوست نیز خود قیمتی دارد. گزارش عملکرد سازمان مدیریت پسماند برای سال ١٣٩٥ عددی دیگر برای تخمین می دهد؛ روزانه ٦ میلیون و ٨٩٧ هزارکیلو پسماند جامد شهری از سطح تهران جمع آوری شده است. این یعنی روزی ٦٦٢ میلیون و ١١٢ هزار تومان تخمینی که از حمل پسماند قابل بازیافت از گزارش سال ٩٧ شهرداری به دست می آید. اگر می خواهید بدانید این چرخه چقدر ارزشمند است باید بدانید که علاوه بر آن دسته از کارگرانی که دست در زباله های محله من و شما دارند و خوب هایش را جدا می کنند، افرادی هم هستند که ماهانه اجاره ای در حدود ۷۰۰ هزارتومان می پردازند تا بتوانند زباله های یک منطقه را جمع کنند. بعد همان فرد از ۳ تا ۵ زباله گرد کیسه های شان را بار می زند و به محل یا کارگاه تفکیک غیر رسمی می برد. بیشتر بخوانید: بحران "آلودگی پلاستیکی" در ایران در آنجا باز هم کسانی مشغول به کارند. همین اندازه که وزن کنند و تفکیک کنند و باربزنند. بنابراین چرخه ای از عوامل انسانی و ماشین آلات درگیر این چرخه اقتصادی غیررسمی است. البته باید توجه داشته باشیم که مناطقی که در آن رستوران های بیشتری فعال است و روزانه قوطی نوشابه، مقوای بسته بندی و انواع بطری های آب و نوشیدنی های دیگر به وفور در آن یافت می شود، ارزش اجاره آن منطقه را افزایش می دهد. برای ملموس شدن بیشتر این چرخه باید به این نکته توجه کنیم که شهرداری تهران برای جمع آوری روزی ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلو پسماند شهری، ۲ هزار و ۲۷۹ دستگاه خودرو فعال، ۱۶ هزار و ۵۲ نفر نیروی انسانی در قالب ۶۳ شرکت پیمانکار تحت نظر دارد. اما در سیستم غیررسمی جمع آوری و تفکیک «طلای کثیف» این عدد ها می تواند خیلی بیشتر باشد زیرا نه از بیمه و مزایا خبری هست و نه از هیچ امتیاز دیگری. اگر باز هم می خواهید عدد و رقم این عرصه را بیشتر در ذهن تان بازی دهید که چقدر می ارزد باید به روز های مناظره های انتخابات ریاست جمهوری دوره دوازدهم در اردیبهشت ۱۳۹۶ بازگردیم. آنجا که «محمدباقر قالیباف» از سیستم تولید برق از محل پسماند گفت. البته مجتمعی که قالیباف راه اندازی کرده بود فقط ۳ تا ۶ وات برق تولید می کرد ولی برای آن مجتمع و راه اندازی اش ۳۰ میلیاردتومان سرمایه گذاری شده بود. خط تولیدی که کارشناسان آن تاکید کردند با ۳۰۰ تن زباله در روز می تواند ۴ تا ۵ مگاوات برق تولید کند. کارگران چقدر دستمزدشان می شود؟ «محمد» کارگری اهل ایران است که در محدوده چهارراه ولیعصر تهران زباله ها را تفکیک و جمع آوری می کند. او می گوید: روزی ۳ تا کیسه را پر می کنم. تقریبا هر کدام ۳۰ کیلویی می شود. بستگی دارد. ماهی یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ تومان برایم درمی آید. به جز کارگران ایرانی، اتباع افغانستانی هم در این چرخه مشغول هستند. قسمت ناخوشایند آن حضور کودکان در این چرخه است. خاطره «احد» و «صمد» و مرگ آن دو هنوز ذهن ما را می خراشد. «سوسن مازیارفر» از جمعیت امام علی (ع) که پیمایشی در مورد کودکان کار در حوزه «طلای کثیف» انجام داده گفته بود: «۶۸۵ کودک ایرانی، افغان و پاکستانی را شناسایی کرده ایم که زباله گردی می کنند و تقریبا روزی ۶۰ کیلو زباله جمع می کنند. این کودکان بین ١٠،٥ تا ۲۰ ساعت کار می کنند.» با این اطلاعات در این بخش هم می توان تخمینی زد. اگر هر کارگر به اصطلاح «زباله گرد» به طور متوسط روزی ۳ کیسه ۳۰ کیلویی زباله ارزشمند را جمع کند ۹۰ کیلو زباله اش با قیمت پایه ۳۰۰ تومان برای هر کیلو ماهی ۸۱۰ هزارتومان برآورد می شود. اما «جمال» یکی از کارگران تفکیک زباله در محدوده سه راه طالقانی در تهران می گوید که روزی یک کیسه ۳۰ کیلویی پر می کند و در نهایت ماهی بیشتر از ۶۰۰ هزارتومان نمی تواند درآمد داشته باشد. این افراد عمدتا فاقد هرگونه امکاناتی برای تفکیک و جمع آوری هستند. نه دستکش دارند و نه ابزاری. یک بررسی نشان می دهد حدود ۲۵۰ کارگاه در یافت آباد با حدود یک هزار و ٥٠٠ کارگزار زباله و کارگرانش مشغول کار هستند. این به جز کارگاه های «خلازیل» و «کهریزک» است. «غلامحسین کرباسچی» وقتی شهردار پایتخت بود توانست فرهنگی را پایه ریزی کند که در آن ساعت ۹ شب ساعت جمع آوری زباله تعریف شده بود و به این کار نظم و سامانی داد. «محمدباقر قالیباف» در دوره طولانی مدیریتش بر شهرداری تهران توانست همه جای پایتخت را به سطل های زباله مجهز کند تا آنجا که به طنز می گفتند با کار او دعوای زن و شوهر ها تقلیل یافت زیرا دیگر نیازی نیست که راس ساعت ۹ شب زباله ها دم در باشد و هر ساعتی می شد زباله هارا در سطل انداخت. همان سطل های گالوانیزه و پلاستیکی که ۱ هزار و ۱۰۰ لیتر گنجایش شان است. همان سطل هایی که به روایتی ۴۳ هزار عدد از آن در سطح شهر جای گذاری شده است و براساس گزارش سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران ۳۲ هزار و ٦٣٣ عدد در مناطق ۲۲ گانه تهران تعبیه شده است. اما مساله اینجاست که در ایران محدودیتی برای تولید زباله وجود ندارد. در مساله بازیافت با وجود مطرح بودن بحثش هیچ زیرساختی برای تفکیک زباله وجود ندارد. در محله ها همان سطل های ۱ هزار و ۱۰۰ لیتری مستقر است. هیچ کس زباله هایش را در تقسیم بندی کلی «تر» و «خشک» هم تفکیک نمی کند. در حالی که در کشوری نظیر آلمان سطح های زباله در هر محل ۵ یا ۶ رنگ دارند که هر یک معرف نوعی از پسماند است. «رضا قدیمی» مدیرعامل جدید سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تاکید دارد که مردم برای تفکیک زباله به شهرداری کمک نمی کنند. بسیاری از شهروندان نیز گله مندند که شهرداری به درستی عمل نمی کند و زباله گرد ها با پاره کردن کیسه های پلاستیک زباله اقدام به آلوده کردن شهر و منطقه شان به محتویات آن کیسه ها می کنند. اگر قرار باشد تغییری در وضعیت زباله تهران چه از منظر اقتصادی و چه از منظر محیط زیستی رقم بخورد بیش از هر چیز نیازمند اصلاح رفتار مردم و حرکت به سوی روش های تفکیک زباله در مبدا هستیم و علاوه بر آن نیازمند سخت افزاری که به دقت زباله های تفکیک شده مردم را پذیرا باشد. آن وقت خیلی شاهد حضور افرادی که دست در سطل زباله کرده اند، نخواهیم بود. براساس اعلام سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، ۶۱ درصد پسماند شهری «تر» و ۳۹ درصد آن «خشک» است. از ۳۹ درصد پسماند «خشک» نیز ۳۲ درصد قابل بازیافت است. برهمین اساس اگر فرض کنیم ۳۲ درصد پسماند تهرانی ها قابل بازیافت و دارای ارزش است می توانیم به حجمی معادل ۲ میلیون و ۴۰۰ هزارکیلو پسماند خشک برای تخمین برسیم. روزانه ٦ میلیون و ٨٩٧ هزارکیلو پسماند جامد شهری از سطح تهران جمع آوری شده است. این یعنی روزی ٦٦٢ میلیون و ١١٢ هزار تومان تخمینی که از حمل پسماند قابل بازیافت از گزارش سال ٩٧ شهرداری به دست می آید.