نگاه ایران/طاها عبدالهی: مجتمع صنایع چوب و کاغذ ایران (چوکا) در سال ۱۳۵۲ با مشارکت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (۶۰% سهام) و وزارت کشاورزی و عمران روستایی (۴۰% سهام) در کیلومتر سی و چهار جاده بندر انزلی به آستارا در نطقه ای بنام پونل که امروزه در شهرستان رضوانشهر واقع شده تاسیس و عملیات اجرایی و ساختمانی آن در سال ۱۳۵۷ به پایان رسید. در مهر ماه ۱۳۵۷ طی یک راه اندازی نمایشی با حضور محمدرضا پهلوی و مقامات دربار مورد افتتاح قرار گرفت. براساس قرارداد منعقده شرکت سازنده (استدلر هرتز از کشور کانادا) می بایست با ترکیب مدیریت و کارکنان ایرانی و خارجی بعد از تکمیل کارخانه و رساندن آن به ظرفیت اسمی و آموزش پرسنل، کارخانه را ترک و آن را تحویل متخصصان ایرانی می داد. شرکت راه انداز یک برنامه شامل ۱۰ کتابچه را در این زمینه تهیه و تدوین کرده بود. در این کتابچه که در واقع اساسنامه این مجموعه بود تهیه چوب از طریق برداشت جنگل و سپس ایجاد مزارع کشت چوب برنامه ریزی شده بود. بدین منظور ۱۲۰۰ هکتار زمین در اختیار چوکا قرار گرفت که هیچ گاه عملی نشد. 15 هزار کارگر در چوکا قسمتی از این مجموعه بزرگ به عنوان برش و تهیه محصولات چوبی و ساخت قبیل مبلمان شناخته می شد که روزی یک برند (صنایع چوب اسالم) بر تر کشور بود. کارخانه کاغذ سازی نیز فعالیت اصلی شرکت را به انجام می رساند. مجموع نیروی کار چوکا در این زمان به ۱۵ هزار نفر می رسید. این مجموعه خدمات آموزشی نیز در زمینه مهارتی نیز ارایه می کرد. قبل از وقوع انقلاب اسلامی ایران پرسنل خارجی بدون تحویل کامل کارخانه، ایران را ترک کرده و به تعهدات خود عمل نکردند و تا سال ۱۳۶۱ عملا تولید کارخانه با رکود همراه بود. هر چند صدماتی نیز در روزهای پر تب و تاب انقلاب به این مجموعه وارد شد. از سال ۱۳۶۱ تلاشهایی جهت راه اندازی و تداوم تولید شروع شد و با تحویل کارخانه به سازمان صنایع ملی ایران در سال ۱۳۶۴، این تلاش ها به بار نشست و از آن سال به بعد کارخانه هر سال نسبت به سالهای قبل وضعیت بهتری پیدا کرد. کارخانه ای که ۲ ریال فروخته شد اما در سال ۱۳۶۵ تصمیماتی در جهت جداسازی بخشهای جنگل و صنعت تحت مدیریت مستقل اتخاذ و شرکت قبلی به سه شرکت مستقل صنایع چوب اسالم و شرکت صنایع چوب و کاغذ ایران (تحت پوشش سازمان صنایع ملی) و شرکت جنگل شفارود تحت پوشش وزارت کشاورزی تجزیه شد. که قرار داد فروش آن به وزرات کشاورزی وقت با قیمت ۲ ریال به امضا رسید. در نتیجه ماموریت حفظ، بهره برداری و احیاء جنگل و تولید فرآورده های چوبی (تراورس، واشان، تخته و غیره) از حیطه فعالیت های شرکت چوکا حذف شد. همین موضوع زمینه فرایند نزولی را در سالهای پس از جنگ فراهم کرد. شرکت چوکا با استفاده از فرایند کرافت و برخورداری از دیگ پخت پیوسته (Digester) و ماشین کاغذ قادر به تولید خمیر کاغذ و انواع کاغذ بسته بندی نظیر کرافت لاینر، تست لاینر، راپینگ و... است. واحدهای اصلی شرکت، تولید کاغذ، تولید خمیر لوکال، تولید خمیر OCC، آب و بخار و فاضلاب، کنترل کیفیت و تحقیقات، فنی مهندسی و ستادی هستند. دورنمای کسب حداکثر سهم بازار داخلی طبق بیانیه ماموریت، اهداف شرکت چوب و کاغذ ایران (چوکا) تامین نیاز صنایع بسته بندی (کارتن سازی ها و...) و تولید کنندگان فراورده های چوبی، تامین منافع ذینفعان و رعایت استانداردهای زیست محیطی بوده و در دورنما کسب حداکثر سهم بازار داخلی و بخشی از بازار خاورمیانه را با ارتقا کیفیت محصول و مشتری مداری هدف گرفته است. کارخانه ای که قربانی بدهی دولت شد در اواخر سال ۱۳۸۰ سهام شرکت چوکا با سرمایه ثبتی 47,000,000,000 ریال به ترتیب به شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (۴۷% سهام)، سازمان بازنشستگی کشوری (۴۷% سهام) و آستان قدس رضوی (۶% سهام) واگذار شد. دلیل این واگذاری بدهی دولت به این سازمان ها بود که در طی استقراض های انجام شده حاصل شده بود. تغییر وضعیت سرمایه ثبتی و ترکیب سهامداران شرکت چوکا طی سالهای اخیر به شرح زیر بوده است: سال ۱۳۸۱: سرمایه ثبتی 47,000,000,000 ریال، سهامداران شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (۵۳% سهام) و سازمان بازنشستگی کشوری (۴۷% سهام) سال ۱۳۸۲: سرمایه ثبتی47,000,000,000 ریال، سهامداران شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (۴۳% سهام)، سازمان بازنشستگی کشوری (۴۷% سهام) و شرکت سرمایه گذاری شیمیائی و سلولزی تامین (۱۰% سهام) سال ۱۳۸۳: سرمایه ثبتی 100,000,000,000 ریال، سهامداران شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (48/3% سهام)، سازمان بازنشستگی کشوری (۴۷% سهام) شرکت سرمایه گذاری شیمیائی و سلولزی تامین (۴/۷% سهام) چوکا و تحولات سیاسی پس از انقلاب چوکا تحولات سیاسی را با انقلاب آغاز کرد. در سال ۱۳۶۰ به دنبال اجتماع منافقین (سازمان مجاهدین خلق) سراسر کشور در جنگل شفارود و جریان درگیری های مسلحانه با ژاندارمری، پاسداران، کمیته های انقلاب و نیروهای مردمی (بسیج) که دامنه آن به پره سر نیز کشیده شد چوکا یک هدف برای این گروه بود. به خصوص مجاورت با جاده و ساختمان هایش، می توانست به عنوان یک سنگر محکم عمل کند. عدم توفیق در این مسئله یک پیروزی برای کارکنانی بود بود که در مقابل حملات منافقین ایستادگی کردند. در روزهای جنگ نیز چند بار مورد حملات هوایی قرار گرفت و چند تن نیز در جریان بمباران های شبانه نیروی هوایی عراق به شهادت رسیدند. غرش هواپیماهای مهاجم و پاسخ ضد هوایی ها قسمتی از خاطرات مردم منطقه و نویسنده است. این مجموعه در تمام سالهای جنگ تامین کننده محصولات مورد نیاز کشور بود. امروز تنها صنایع چوب اسالم با مدیر جدید و تعداد کمی از کارکنان مشغول فعالیت است. استفاده ابزاری از چوکا در تبلیغات انتخابات بده بستان تغییرات سرمایه در چوکا باعث شد که یک مدیریت واحد در این مجموعه وجود نداشته باشد. دخالت های صورت گرفته در تعیین مدیریت و ورود چوکا به بحث انتخابات نیز مورد دیگری ایست که پرداختن به آن نوشتن مثنوی هفتاد من کاغذ است. استفاده ابزاری از چوکا به عنوان یک اهرم سرمایه ای و یک وعده برای اشتغال جوانان خسته از بیکاری منطقه همیشه یک پای مباحث انتخابات بود. کارخانه ای که ۳ بار افتتاح شد چوکا از جمله کارخانجاتی است که تاکنون سه بار افتتاح شده است. اولین افتتاح آن در مهر ۱۳۵۷ توسط محمدرضا شاه پهلوی صورت گرفت. پس از انقلاب ابوالحسن بنی صدر اولین رییس جمهور ایران آن را برای دومین بار افتتاح کرد. سومین و آخرین افتتاح آن نیز به دوران دولت سازندگی باز می گردد. چوکا فقط یک کارخانه نیست اما چوکا فقط یک کارخانه ها نیست و دو شهرک مسکونی قسمتی از دارایی آن محسوب می شود. شهر ک اسالم و شهر ک چوکا در پونل که مساحت زیادی را به خود اختصاص داده است. چوکا و جلال آل احمد جلال آل احمد (سید جلال سادات آل احمد) نویسنده شهیر کشورمان سالهای پایان عمر (تبعید) خود را در اسالم گذراند. اقامت ابتدایی در مهمانسرای صنایع چوب، استفاده از تلفنخانه این مجموعه و... قسمتی از نوشته های وی است. چوکا و فوتبال باشگاه فرهنگی - ورزشی چوکای تالش که در ابتدا چوکای انزلی خوانده می شد یکی از قسمت های مصرف کننده درآمد مجمتع صنایع چوب و کاغذ ایران بود. فروش پرحاشیه تیم فوتبال به شرکت تعاونی مرزنشینان کرگانرود تالش و سپس نماینده سابق شهرستان های تالش بزرگ هم قسمتی از رویدادهایی است که به نوعی به آن مربوط می شود و تا به امروز ادامه دارد. هر چند این تیم نام چوکا را یدک می کشد ولی در تملک شرکت چوکا نیست و مناسبتی نیز برای آن وجود ندارد.   ضربه ای بزرگ به چوکا با تجزیه به سه شرکت ولی تمام تحولات به همین موضوع ختم نمی شود. تجزیه چوکا به سه شرکت، بزرگ ترین ضربه بود که آثار مخربش از یک جنگ هم قوی تر عمل کرد. اختلافات مالی بین سه شرکت در مورد چوبهای استحصال شده و حرکت شرکت شفارود برای مالکیت بر جنگل باعث شده تا طبیعت چهره خود را عوض کند. تفکر اشتباه در زمینه قطع درختان جنگل های هیرکانی شمال کشور صدمات جدی به همراه داشته است. تفکری که استقلال اقتصادی را بدون انجام هیچ سرمایه گذاری خواهان است تا اینجای کار یک مجتمع صنعتی را به رکود کامل کشانده است. زمزمه های فروش هر سه شرکت به زیر قیمت توسط عواملی نه چندان خوشنام باعث شد که با روی کار آمدن مدیر جدید صنایع چوب اسالم که رونقی به آن بخشیده بود تحرکاتی شکل بگیرد که جای اما و اگر های فراوانی دارد.حالا بار دیگر سوء مدیریت های عده ای برای رکود و در واقع تعطیلی چوکا، صنایع چوب و شفارود نتیجه داده تا به جای افزایش تولید خبر اعتصاب کارگرانش تیتر رسانه ها شود. نفس چوکا مدتهاست به شماره افتاده است و تصاویری از این کارخانه که جز تیتراژ برنامه های اقتصادی شبکه خبر سیماست تنها یک نوستالژی است.