نگاه ایران/سید آرمین سروسر مدرس و پژوهشگر در حوزه رسانه و فضای مجازی زمانی که صحبت از کودکان پیش می آید نا خود آگاه، ذهن ما به سمت حمایت از  این قشر در برابر مشکلات و آسیب هایی که ممکن است با آن ها مواجه شوند می رود زیرا آن ها در شرایطی از دوره ی رشد خود قرار دارند که نیازمند اقدامات حمایتی هستند و نخستین افرادی که می توانند این حمایت ها را  در قبال کودکان انجام دهند والدین آن ها می باشند. حمایت والدین زمانی می تواند به شکل مناسبی انجام گیرد که با آگاهی و با توجه به تمامی مولفه های لازم صورت پذیرد. مهمترین مقوله ای که می تواند در بحث حمایتی از کودکان بسیار موثر واقع شود اصل تربیت و آموزش است که از وظایف والدین نسبت به فرزندان خود بوده ولی این وظیفه، زمانی به نحو مناسبی قابل انجام است که خود پدر و مادر آگاهی های لازم را در مقوله تربیت و آموزش داشته باشند تا بتوانند روش های آموزشی و تربیتی مناسبی را به فرزندان خود ارائه دهند . یکی از حوزه هایی که در آن، والدین باید اقدامات نظارتی، آموزشی و تربیتی را بسیار جدی بگیرند حوزه فضای مجازی است زیرا همانطور که در ابتدا اشاره شد کودکان بنا به اقتضای سن خود به اقدامات حمایتی از سوی والدین نیاز دارند تا در نتیجه حضورشان در این فضا، دچار مشکلات و آسیب های موجود در این حوزه نشوند. با توجه به آسیب پذیری این قشر، نیاز است تا با آموزش درست به کودکان و آگاه سازی ایشان، پیشگیری های لازم از اتفاقات احتمالی و سوء استفاده ها به عمل آید. طیف این گونه آموزش ها، از آموزش کودکان راجع به هویت مجازی آن ها و ماندگاری اطلاعات منتشر شده از آن ها در فضای مجازی تا آگاه سازی والدین از چگونگی فرآیند های کنترلی کودکان گسترده است. همان طور که مشهود است، نقش والدین و آگاهی آن ها در برقراری امنیت و حریم خصوصی کودکان در شبکه های اجتماعی انکار ناپذیر است؛ برای مثال، مادامی که والدین ندانند که دستگاهی که برای بازی کودک خود تهیه کرده اند، توانایی اتصال به اینترنت و احیانا عضویت در گروه های بازیکنان یک بازی خاص را نیز دارد، نمی توانند کنترل های لازم را نیز انجام دهند. بهره گیری مناسب و کارآمد از هر فناوری و پدیده ای در گرو داشتن دانش و فرهنگ پیش زمینه ای عام می باشد. در این میان، سود جستن از امکانات فناوری های اطلاعاتی، رسانه ها و شبکه های اجتماعی به دلیل نوظهور بودن، گستردگی، تنوع محتوا و مخاطب، نیازمند آموزش و گسترش دانش و مهارت بکارگیری از آن ها می باشد. به دلیل آن که ممکن است کودکان مدل تجاری بسیاری از سرویس های اینترنتی مانند شبکه های اجتماعی و انجمن های برخط را به درستی درک نکنند، رغبت کسب و کارها به داده های شخصی خود را دست کم می گیرند. کاربران اغلب از وجود یک بازار دو جانبه آگاه نیستند که به وسیله آن از یک طرف ارائه دهندگان خدمات برخط، سرویس هایی را پیشنهاد می دهند و از طرف دیگر تجارت خود را بر اساس اطلاعات شخصی کاربران انجام می دهند. وقتی کودکان از چنین سرویسی استفاده می کنند، چالش اصلی ارائه اطلاعات کافی در مورد اهداف و حوزه استفاده از داده های شخصی و همچنین دریافت رضایت از والدین است. علاوه بر این، تنظیمات پیش فرض به ندرت در حالت بالاترین سطح حفاظت از حریم خصوصی برای کاربران، از جمله کاربران کم سن و سال (کودکان) قرار می گیرد. در نهایت، کودکان و والدین آن ها با مشکلات مختلف و پیچیده تنظیمات حفظ حریم خصوصی مواجه هستند. دانش رسانه ای موضوعی نوظهور ولی بسیار حایز اهمیت در حیطه رسانه های اجتماعی می باشد که به کاربر قابلیت و مهارت انتقاد، تفکر و انتخاب هوشمندانه در مواجهه با محتویات رسانه ها و شبکه های اجتماعی را می دهد. این نوع شبکه ها به لحاظ دارا بودن قابلیت های بالقوه گسترده میتوانند راهگشای بسیاری از مشکلات موجود در حیطه آموزش باشند. می توان با افزایش سواد رسانه ای دانش آموزان و بویژه والدین در جهت کاهش پیامدهای منفی این رسانه ها و در عین حال افزایش میزان بهره وری و کاربرد آن ها در امر آموزش اقدام نمود. استفاده جمعی والدین و دانش آموزان از رسانه های اجتماعی، نظارت والدین بر محتوای مورد استفاده و قابل دسترس دانش آموزان، افزایش قدرت تفکر و دیدگاه انتقادی والدین و دانش آموزان و کسب مهارت های فنی می توانند روش هایی مناسب در جهت کسب دانش رسانه ای باشند. به طور کلی خطرهایی که متوجه حریم خصوصی کودکان است، در کشور های مختلف متفاوت بوده و به جو حاکم در جامعه، معیار های فرهنگی و شرایط فیزیکی مانند میزان دسترسی به اینترنت بستگی دارد. از آنجا که با یک نگاه گذرا در جامعه خود، متوجه حضور پر رنگ کودکان در شبکه های اجتماعی و مهارت بالای آن ها در استفاده از وسایل ارتباطی می شویم، لازم است که آموزش های لازم در مورد خطرات موجود و نحوه استفاده صحیح از این امکانات و بالطبع تاثیرات منفی استفاده بی حد و مرز از خدمات موجود در اختیار کودکان و حتی والدین قرار گیرد. چه بسا والدین نیز به عنوان الگوی اصلی کودکان خود، در حین آموزش به آن ها، با خطرات و اصول موجود در حوزه حفاظت از امنیت و حریم خصوصی آشناتر شوند و در نهایت اعتلای کل اقشار جامعه حاصل شود. اصولا کودکان به دلیل آشنا نبودن با مسائل امنیتی و حریم خصوصی، بیشتر در معرض افشای اطلاعات خصوصی خود هستند. این اطلاعات تنها در حین ثبت نام کودک در وب‏گاه های سوء استفاده کننده از این شرایط جمع آوری نمی شود؛ به عبارت دیگر، صرفا جلوگیری از ثبت نام کودکان در وب گاه های غیرمجاز، مشکل را حل نمی کند چرا که ممکن است یک کودک در یک شبکه اجتماعی مجاز، دوستانی پیدا کند که با ریختن طرح دوستی، قصد سوء استفاده از اطلاعات شخصی کودکان داشته باشند. علاوه بر این ممکن است کودکان در قرار دادن اطلاعات شخصی خود بی مهاباتر عمل کنند. بنابراین لازم است تا والدین در درجه اول از محتوا و اطلاعاتی که کودکان خود در دسترس دوستان مجازی خود قرار می دهند، مطلع شوند. ممکن است این دخالت در فعالیت مجازی کودکان برای آن ها ناخوشایند باشد اما والدین بایستی با آگاهی رسانی های صحیح و آموزش کافی، فرزندان خود را از خطرات موجود در شبکه های اجتماعی مطلع کنند و به آن ها بفهمانند که این ها همه برای مراقبت از آن هاست. یعنی به عنوان مثال به همان شکلی که به کودکان آموزش داده اند که در صورت عدم حضور والدین از برقراری ارتباط و صحبت با افراد ناشناس بپرهیزند، بایستی از ایجاد ارتباط با این‏ گونه افراد در فضای مجازی بدون حضور والدین، نیز پرهیز کنند. *** در نتیجه، مهمترین اقداماتی را که والدین جهت افزایش آگاهی خود در مقوله تربیت و آموزش فرزندانشان باید انجام دهند، آشنا شدن با مهارت های سواد فضای مجازی و سواد رسانه ای است چون اگر والدین این مهارت ها را کسب نکنند، نمی توانند اقدامات نظارتی، تربیتی و آموزشی را در جهت حفظ حریم خصوصی کودکان در شبکه های اجتماعی و محافظت از آن ها در برابر آسیب هایی که در فضای مجازی وجود دارد، انجام دهند. منابع: 1- وب سایت مرکز ماهر (www.certcc.ir) 2- شهبازی, مسعود و آرام عفیفی، ۱۳۹۵، لزوم ارتقای سواد رسانه ای دانش آموزان و والدین در بهره گیری از شبکه های اجتماعی در آموزش، اولین همایش بین المللی افق های نوین در علوم انسانی، تهران، انجمن افق نوین علم و فناوری. نگاه ایران: انتشار اخبار و یادداشت های دریافتی به معنای تائید محتوای آن نیست و صرفاً جهت انجام رسالت مطبوعاتی و احترام به مخاطبان منتشر می شود.