نگاه ایران/ مریم صابری:وقتی مکانی در خود اثر و نشانی از گذشته و تاریخ سرزمین داشته باشد تغییر یا تخریب و ساخت و ساز در آن با اعتراض شهروندان روبرو می شود. اعتراضاتی که اگر با بررسی شرایط بنا نباشد و فقط براساس شنیده ها قضاوت شود می تواند سرنوشت یک منطقه که حتی یکی شهر را تحت تاثیر قرار دهد. اینبار «سرای میخچی» که در خیابان شریعتی رشت روبروی مسجد مجتهد واقع شده است به محلی برای اعتراض انجمن های دوستدار آثار تاریخی و صاحب ملک تبدیل شده است. این سرا در شهری که هر گوشه ای از آن ساختمان های بلند سر بر آورده اند به همان شکل دهه ۳۰ مانده است. این مکان یکبار به ثبت ملی رسیده و مدتی بعد از ثبت خارج شده است و حالا هم به صورت بلا استفاده در دل شهر قرار دارد. استفاده از آن هم محدود شده به چند غرفه که به تعداد انگشتان یک دست نمی رسد و سالنی که بازاریان از آن به عنوان انبار خود استفاده می کنند. ملکی که فرسودگی از ظاهر آن پیدا است و وجود برخی عناصر مانند آهن به کار رفته در ساختمان اصالت بنا از نظر تاریخی بودن را زیر سوال می برد و کسانی که چشم به شروع پروژه دارند نتیجه «خاک خوردن و افتادن این زمین در دل شهر» را جز از دست دادن سرمایه چیز دیگری برای شهر نمی دانند. اما از سوی دیگر دوستداران میراث فرهنگی علاوه بر شرایط بنا به حریم و موقعیت سازه هم اشاره می کنند و اعتقاد دارند با توجه به قرار گرفتن در بافت مرکزی شهر بهتر است کاربری آن به شکل ویژه مورد توجه قرار گیرد.   نامه برای جلوگیری از تخریب حدود دو هفته قبل و با انتشار نامه ۶۴ تشکل مردم نهاد استانی و ملی خطاب به مقامات استانی و کشوری ار دیگر موضوع این مکان مورد توجه رسانه ها و بخش هایی از افکار عمومی قرار گرفت. در نامه این تشکل های مردم نهاد آمده است:در جهان امروز که کشور ها سعی در شناختن و معرفی آثار و مفاخر تاریخی و فرهنگی خود به جهان دارند، در استان گیلان و شهر رشت، یک اثر ثبتی در معرض خطر تخریب و جایگزینی با مرکز خرید و پاساژ است. «سرای میخچی» به عنوان اثری تاریخی جزء مجموعه بافت تاریخی و ارزشمند شهر رشت و بازار تاریخی آن محسوب می شود و دارای ارزش مطالعاتی معماری و بوم شناختی است فعالان میراث فرهنگی در این نامه ادامه داده اند:سرای تاریخی میخچی در حریم بنای ثبتی هتل فردوسی،محدوده بافت تاریخی، محور و گذری تاریخی واقع شده و از عناصر شاخص تشکیل دهنده بافت تاریخی شهر رشت محسوب می شود که معماری خاص و موقعیت و دسترسی آن به همراه واقع شدن در جوار مجموعه ای از آثار تاریخی و واجد ارزش همچون خانه تاریخی چینی چیان، ساختمان تاریخی شورا و ساباط ورودی آن،موجب تمایز این مجموعه از سایر کاروانسراهای تاریخی در داخل بازار گردیده و بر همین اساس می تواند یکی از اجزای مهم در جریان روند احیا و توسعه بافت تاریخی مرکزی شهر رشت و بازآفرینی آن با تکیه بر راهبرد گردشگری تاریخی و فرهنگی باشد. با مرمت و تخصیص ترکیبی از فعالیت ها همچون رستوران،کافه، فروشگاه صنایع دستی و بازارچه سنتی، گالری، سالن گردهمآیی و نمایش، می توان سرای میخچی را به یک مرکز فرهنگی- هنری و گردشگری در قلب شهر رشت تبدیل نمود و دوباره زندگی را به این میراث تاریخی شهر رشت بازگرداند. آری، سرای میخچی می بایست حفظ شود تا فرزندان این مرز و بوم هویت تاریخی خود و شهرشان را از یاد نبرند. در پایان این نامه آمده است:ضمن احترام به حقوق مالکیت بنای مذکور،مخالفت خود باتخریب سرای تاریخی میخچی شهر رشت را اعلام می داریم و خواهشمندیم در جهت حفظ و احیای این مجموعه تاریخی ارزشمند و منحصر بفرد به عنوان بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی شهر رشت و استان گیلان تدبیر لازم را اتخاذ فرمایید.   بافت مرکزی رشت مانند شهر یزد و اصفهان حفظ شود در همین ارتباط میثم نوائیان مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی در گفتگو با نگاه ایران می گوید:سرای میخچی متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.در این بنا المان های با ارزش وجود دارد و به دلیل آنکه در حریم و بافت تاریخی مسجد صفی نیز قرار گرفته است دارای ارزش ویژه است. وی با بیان اینکه با وجود تمام این شرایط مالکیت این سرا می خواد آنجا را تخریب و پاساژ بنا کند می گوید: با این کار این خطر وجود دارد که این کار برای سایر بناهای مشابه نیز عمومیت پیدا کند. نوائیان با اشاره به اینک این نامه برای ایجاد حساسیت و مورد توجه قرار گرفتن دوباره سرا منتشر شده است در عین حال می گوید: ما نمی خواهیم که مالک با ضر و و زیان اقتصادی مواجه شود. مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی برای حل این مسئله دو راه حل پیشنهاد می دهد: میراث فرهنگی با مسکن و شهر سازی می توانند در مکان دیگری زمینی را به صاحب سرا اختصاص دهند یا اینکه کاربری دیگری متناسب با شرایط ساختمان تعریف شود. نوائیان با اشاره به تاریخچه این اثر می گوید:با وجود آنکه این اثر در سال ۸۶ به ثبت ملی رسید میراث فرهنگی بعد از ثبت اثر حکم آن را به مالک ابلاغ نکرده است مالک بعد از شکایت علیه میراث فرهنگی توانست این اثر را از ثبت ملی خارج کند. وی اعتقاد دارد این رای نافی ارزش تاریخی بنا نیست چرا که حریم این اثر همچنان به عنوان اثر ملی ثبت است. نوائیان با اشاره به شهرهایی مانند یزد، اصفهان و دزفول که حریم تاریخیشان همچنان حفظ شده است می گوید: انتظار می رود با رویکرد جدید شهرداری رشت این اثر با ارزش هم حفظ شود. وی با بیان اینکه مسئولان میراث در همان زمان نباید اجازه می دادند تا این اثر از ثبت ملی خارج شود اظهار می کند: با حفظ بافت تاریخی باید به سمت تمرکز بر بحث گردشگری شهری حرکت کنیم.   بحث بر روی تعداد طبقات است نه تخریب اما محمد مهدی خرسندنیا صاحب ملک نظر دیگری در این ارتباط دارد. وی و تیم همراهش که با خرید ملک قصد سرمایه گذاری و ساخت مجتمع تجاری در این نقطه از رشت را در سر می پرورانند در این سال ها به موانع متعدی برخورد کرده اند. طبق چیزی که خرسند نیا می گوید رای دادگاه در دفاع از او صادر شده است و اکنون فقط بحث بر روی تعداد طبقات بنا است و مشکلی برای تخریب ساختمان فعلی وجود ندارد. خرسندنیا در گفتگو با نگاه ایران توضیح می دهد: به شهرسازی اعتقاد دارم و طرفدار حفظ هویت فرهنگی و شفاهی یک ملت و سرزمین هستم. صاحب سرای میخچی ادامه می دهد: کارشناسانی که اعتقاد دارند این بنا قدیمی و صاحب ارزش است دلایل خودشان را اعلام کنند. وی می گوید: بر طبق قانون بناهای تا دوران زندیه تاریخی محسوب می شوند و اگر بنا به هردلیلی بنای بعد آن دوران نیز صاحب ارزش شمرده شود باید ساختمان و تزئینات آن دارای ارزش و ویژگی خاصی باشد. خرسندنیا با بیان اینکه این سرا تا سال ۱۳۳۲ دو باب خانه برای آقای میخچی بوده می گوید: بعد از آن سال این بنا به صورت ۲۴ غرفه برای خرید و فروش برنج تبدیل شده است. وی ادامه می دهد: وقتی بنا ملی اعلام شد و به ثبت رسید من از میراث فرهنگی خواستم که دلایل این ثبت را اعلاام کنند.   کار شناسان میراث فرهنگی هم دلیلی برای ثبت اثر نداشتند خرسندنیا با یادآوری اتفاقات سال های ۸۶ تا ۹۲ می گوید: کار شناسان خود میراث فرهنگی بعد از بررسی گفتند دلیل برای ثبت اثر وجود ندارد و شما می توانید علیه رای اعلام شده شکایت کنید. اشاره او به ثبت اثر در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۵۵۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران بود. به دنبال اعتراضات مالک و افرادی که برای سرمایه گذاری در این مکان ابراز تمایل کرده بودند جلسه ای با حضور اعضای شورای شهر سوم رشت که بعد ها به دلیل تخلفات مالی منحل شد و روح الله قهرمانی استاندار وقت تشکیل شد.   ثبت اثر ملی در هفت روز جلسه ای که محمدرضا قاسمی، رئیس وقت شورای شهر رشت صراحتا از روح‏ الله قهرمانی، استاندار گیلان خواست با این تصمیم مخالفت کند تا جلوی ساخت پارکینگ در سرای میخچی گرفته نشود. طبق اظهارات قاسمی ثبت این بنا در فهرست ملی تنها در فاصله ۷ روز انجام شد. موضوع زمانی جدی شد که قهرمانی با تعجب از میراث فرهنگی و اهمیت تاریخی داشتن بنا دستوری مبنی بر رسیدگی عاجل به این موضوع را صادر کرد. این اتفاق زمانی افتاد که سرمایه گذار مورد نظر مالک قرار بود سرای فعلی میخچی را به پارکینگ تبدیل کند. قهرمانی هم در این جلسه گفته بود: امروز ما گذشتگان خود را به دلیل کم‏ کاری در برخی امور مورد عتاب قرار می ‏دهیم لذا فعالیت امروز ما آینده ‏ای مطلوب را رقم خواهد زد و ده سال بعد وقتی مردم به گذشته نگاه می ‏کنند درمی‏یابند که بسیاری از کارهای زیربنایی و اساسی در این دوره انجام شده است. چندی بعد معاون حفظ، احیا و ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی در جریان بازدید از این سرا بر احیای دوباره فضاهای تجاری و حیات اقتصادی سرای میخچی رشت تاکید کرد. او درباره این اثر گفته بود: بنا بر تاکید ریاست سازمان با استفاده از معماری ایرانی، بومی و اسلامی منطقه و با ایجاد الحاقاتی می توان حیات اقتصادی این مجموعه را به شکلی مقرون به صرفه دوباره احیا کرد. مسعود علویان صدر گفته بود: قرار است در یک پروسه زمانی کوتاه مدت، طراحی این مجموعه انجام و نتیجه این طراحی برای طرح در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی ارائه شود و در نهایت پس از تصویب به مرحله اجرا برسد.   شکایتی که یک سال پیگیری نشد حالا خرسندنیا مالک میخچی می گوید: من علی رغم میل باطنی خود و تنها برای مشخص شدن تکلیف بنا بحث شکایت از میراث فرهنگی را مطرح کردم. خرسندنیا می گوید: حتی این شکایت یک سال توسط من پیگیری نشد. اما بالاخره رای دیوان عدالت اداری اعلام شد و ابلاغ کردند که این اثر از ثبت ملی خارج شده است.   تنها اختلاف بر سر طبقه است صاحب سرای میخچی با بیان اینکه در حال حاضر مشکلی برای تخریب و شروع ساخت و ساز وجود ندارد اظهار می کند: الان تنها مشکل برای شروع ساخت و ساز اختلاف نظر با مسکن و شهرسازی بر روی موضوع ارتفاع ساختمان است. وی در اینباره توضیح می دهد: به دلیل قرار گرفتن در حریم شهرداری مسکن و شهر سازی اجازه ساخت بنا بیش از سه طبقه را نمی دهد در حالی که در خواست ما بنای ساختمان ۵ طبقه است. خرسندنیا می گوید: با وجود آنکه ما به دنبال دریافت پروانه برای شروع ساخت و ساز هستیم اما اگر واقعا دلیل برای قدیمی و صاحب ارزش بودن بنا وجود دارد ما آماده واگذاری به قیمت کار شناسی هستیم.   میخچی برای آیندگان تاریخی شود حالا باید منتظر سرنوشت سرای میخچی خیابان شریعتی رشت بود که هر چند بنایش در دوره پهلوی بنا شده و شاید بتوان از نظر تاریخی بر آن اما و اگر وارد کرد اما به دلیل واقع شدن در بافت تاریخی شهر این انتظار از شهرداری و سازمان میراث فرهنگی وجود دارد که با جلب نظر مالک که حق قانونی خود را مطالبه می کند این محوطه قدیمی را برای آیندگان تاریخی کنند.