آروین ایل بیگی کارشناس عمران و شهرسازی حتی اگر انتخابات اخیر شورای شهر انزلی را زمینه ساز تحولی در وضعیت راکد شهر ندانیم، دستکم نتیجه ی انتخابات و فعالیت های سیاسی منجر به آن، شگفت انگیز بود. شاید در اثر توجه به دلایل شکست در انتخابات قبلی – و حتماً – در سایه ی موج برخاسته از اردوی کشوری اصلاح طلبان، نیروهای گسیخته ی مخالف با گروه محلی حاکم، بر سر یک لیست واحد توافق کردند و در شرایطی که رأی مردم انزلی برای اولین بار به صورت الکترونیک اخذ می شد، برای اولین بار در تاریخ این نهاد، جناح اقلیت پیشین، تمامی اعضای لیست پیشنهادی خود را وارد شورا کرد. تردیدی نیست - که با هر معیاری - این رویداد را می توان یک «پیروزی» کامل برای آنان دانست، اما قدم بعدی چه خواهد بود؟ در ساختار مدیریت شهری ایران، «شهردار» آخرین حلقه ی زنجیره مدیریتی «شهر» است و با آنکه اعتبار حکم خویش را از اعضای شورای شهر می گیرد، به دلایل بسیار، مهمترین حلقه نیز هست. از همین روست که گروه پیروز شده در انتخابات انزلی، هم اکنون در دوراهی مهم و آینده سازی قرار گرفته است؛ اینکه زمینه ی تکمیل موفقیت خود را فراهم نموده و امید صلاحی بیافریند؛ یا به راهی قدم گذارد تا هر آن چه از اعتبار اندوخته است، بر باد دهد. باید دید شورای منسوب به اردوگاه «امید»، با اعضایی که پس از سال ها اپوزیسیون بودن حالا پوزیسیون شده اند، چه کسی را برای اداره ی شهر انتخاب می کند؟ شهردار مطلوب کیست؟ جمع آوری داده های لازم برای پاسخ به این سؤال، از مسیر شناخت «وضع موجود»ِ شهر و سازمان شهرداری حاکم بر آن می گذرد. بندرانزلی، از یک طرف با تمام آن پیچیدگی ها و دشواری های شناخته شده ی شهرهای بندری روبرو است و از طرف دیگر با ویژگی های خاص تاریخی و جغرافیایی خود، وضعیت منحصربه فرد و متفاوتی از دیگران دارد. در اثر مجموعه ی متنوع و چندلایه ای از انواع نارسایی های مدیریت شهری، رقابت های منطقه ای و عوارض فرامنطقه ای، بندرانزلی از شهری شاداب و آباد (با تجربه ی شهرنشینی دلپذیر) به شهری فقیر و کم تحرک (با مسائل بحرانی) تبدیل شده است. شهری باریک (در میانه ی دریا و تالاب) که با وجود وسعت بسیار اندک و محدود خود، مشمول پهنه های گسترده ای از فعالیت های بندری و نظامی هم هست. منطقه ی آزاد تجاری-صنعتی در جوار شهر که از نام و برند «انزلی» برای توسعه ی منطقه ای خود سود برده است، به جای آنکه فرصتی برای توسعه ی دیگرگون شهر قدیمی گردد، به رقیبی قدرتمند (با سرمایه مالی غیرقابل مقایسه) تبدیل شده که آتیه ی شهر قدیمی را تهدید می کند. ساخت بندر بزرگ کاسپین در این منطقه و اتصال راه آهن سراسری به آن (که به دلایل همان اشتباهات مدیریتی به بندرانزلی نخواهد رسید)، انواع درآمدهای باقی مانده ی بندری و ترانزیتی را از شهر قدیمی خواهد گرفت. منطقه آزاد - با وجود منع مؤکد برنامه ریزان و مشاوران دولت های بانی این بنگاه - با ادامه ی سرمایه گذاری در زمینه ی گردشگری، فعالیت های تفریحی و گردشگری غیرمتمرکز و بی کیفیت بندرانزلی را به حاشیه رانده و بی مخاطب خواهد نمود. بدیهی ست که با وجود این منطقه، مسیر توسعه ی فیزیکی شهر قدیمی به ناچار به سمت غرب خواهد رفت، جایی که پهنه های –غالباً مسکونی- جدید با معضلات شهرسازی فراوان، عملاً مانعی در برابر هرگونه توسعه ی موفق هستند. کیفیت زندگی و ترکیب جمعیتی بسیاری از این پهنه های پرجمعیت، وضعیت اجتماعی شهر را نیز تغییر داده و در شرایطی که مجموعه ی مدیریت شهری در این سال ها خود را بی نیاز از هرگونه مطالعه ی دقیق جامعه شاختی دیده است، داده ای نیز برای تصمیم گیری در مورد از هم گسیختگی های موجود و تعارضات لاینحل آینده، وجود ندارد. حساسیت محیط زیست انزلی چالشی دیگر است. تالاب انزلی به عنوان مهمترین پهنه ی طبیعی و یکی از سرمایه های اصلی توسعه ی شهر در وضعیت بحرانی سالیان اخیر خویش متوقف شده و همچنان آینده ی مبهمی دارد. آسیب دیدگی این محیط در کنار پروژه های عمرانی بحث برانگیز مصب آن، قدیمی ترین فعالیت اقتصادی شهر یعنی ماهیگیری را به مخاطره ی جدی انداخته است. «ورزش» به عنوان تنها مولد نشاط اجتماعی و مهمترین زمینه ساز احساس تعلق و هویت گروهی در تاریخ انزلی، که بیشترین سرمایه ی انسانی را در اجتماع انزلی داشته است، اوضاع بهتری ندارد. می توان گفت: ناتوانی در جذب سرمایه، رشد بسیار بسیار اندک تأسیسات ورزشی و نابودی شتابنده ی زمین ها و اماکن طبیعی، حتی پتانسیل بقا را از آن گرفته است. در کالبد شهر، وضعیت شریان های ترافیکی و پیاده راه ها و فضاهای عمومی، تناسبی با جمعیت و نوع پراکندگی آن ندارد. اگرچه پروژه های زیباسازی شهری، رشد کمی چشمگیری نسبت به دهه های قبل داشته اند، اما همگی بریده از یک طرح جامع نگر و بسیار لکه ای، بی دوام و بیشتر تزئینی بوده اند... شاید در مجالی دیگر بتوان بر این فهرست افزود اما نکته ی حیاتی آن است که بدانیم مجموعه ی شهرداری در مواجهه با مشکلات موجود، چه توانی دارد؟ متأسفانه باید گفت وضعیت کنونی شهرداری انزلی، بسیار نگران کننده است. در اثر سیاست های نادرست، ناتوانی در استفاده از دانش مشاوران و درنتیجه، تصمیمات هیجانی و غیرعلمی سالیان اخیر، سازمان شهرداری به دو بندِ «درآمد کم و بدهکاری زیاد» گرفتار شده است. اگرچه معضل درآمد، معضلی عمومی برای تمام شهرداری های ایران است اما شهرداری انزلی از ساده ترین روش های قانونی کسب درآمد نیز بهره نبرده و هیچ طرح و برنامه ی عملی موثری برای جذب سرمایه گذار نداشته است. در سوی مقابل، بدهکاری نجومی ناشی از ضعف مدیریت پروژه ها، برنامه ریزی نادرست و فشارهای سربار از وضعیت اقتصادی کشور، نفس شهرداری را به شماره انداخته است. همه ی این ها در شرایطی است که سازمان شهرداری کمترین شفافیت ممکن را در انتشار گزارشات مالی، ساختارهای اداری و مستندات برنامه ای از خود نشان داده و با شاکله ای سنتی، صلب و غیرهوشمند، در پی شکست غولی ست که بسیار بسیار از خودش بزرگ تر است. کلیدواژه: تفکر. بیش از یک دهه پیش در سلسله مقالاتی در جراید انزلی تلاش کردم شرح دهم که چگونه «تفکر» را می توان مهمترین عنصرِ خوارشده در دستگاه شهرداری انزلی و تصمیمات و طرح های آن دانست (متأسفانه باید گفت هنوز هم برای خواستن تحول و تغییری در وضع موجود، کلیدواژه ی مهم همان است). در آن زمان شهرداری محافظه کار بر سر کار بود که با تمام تجربه ی مدیریتی در بدنه ی نهادهای شهرداری و آشنایی با قواعد سنتی بروکراسی در آن ها، به دلیل دور بودن از متد علمی روز و نظریات جدید اداره ی شهر، آورده ای بیشتر از «روزمرگیِ بی دردسر از طریق لابی گری در کسب اعتبارات مرسوم» نداشت! مدتی بعد، در اواسط کار دولت نهم، شخصی با روحیات متأثر از شعارهای همان دولت، بر صندلی شهردار انزلی نشست. شهردار جدید در مدت کوتاهی با تغییرات گسترده و جنجالی در مدیران و کارشناسان ارشد شهرداری، مسیر هیجانی دشمن ستیزانه ای را برای پاک سازی شهرداری از - به زعم خویش - فساد در پیش گرفت. اما پس از چند سالِ توأم با درگیری های بسیار، سرانجام در حالی کنار رفت که هیچ دستاورد درونی (و حتی ظاهری) برای شهر انزلی بر جای نماند. خیلی زود بعضی از مدیران پیشین بر سر کار خویش بازگشتند و بعضی دیگر با نیروهایی هم سطح خویش (یا کمی متفاوت تر) تعویض شدند. در واقع نهایتِ تغییر حاصل از تصمیمات هیجانی و غیرعلمی، تحولِ ساده ی نیروی انسانی بود. زیرا ساختارها همان بود و فرآیندها و متدها تغییری نیافته بود. متأسفانه آن چه از مصاحبه ها و سخنرانی های پیشتازان دوره ی جدید شورای شهر انزلی برمی آید، نشان می دهد که این سطحِ نازل از تحول خواهی (یا حتی رضایت به روزمرگی مطلوب و رفع بن بست های مالی)، شهرداری آینده را نیز تهدید می کند. به یقین خیرخواهی و عافیت طلبی برای بندرانزلی ایجاب می کند تا گروه پیروز، به جای رویکردهای هیجانی و احساسی و زودگذر (که شاید برای دوره ی کوتاه انتخابات قابل درک بود) بر مسیر سیاست های زیربنایی، برنامه ای و مبتنی بر دانش روز ساخت و اداره ی شهر قدم بگذارند. بنابراین شهردار مطلوب این تفکر نیز شخصی است که توانایی مدیریت در این اسلوب جدید را داشته باشد. کسی که برنامه های روشن، دقیق و مؤثری برای درآمدزایی شهرداری ارائه کند و بتواند با استفاده از روش های علمی نوین و خلاقانه، از تمام ظرفیت های موجود (و نیروهای موافق و مخالف) برای توسعه ی بندرانزلی استفاده کند. البته معنای توسعه هم روشن است و به چند پروژه ی نمایشی زودبازده (همچون باغ پرندگان و آکواریوم آبزیان و شهربازی و ...) اطلاق نمی شود. توسعه ی پایدار، با برنامه های میان مدت و بلندمدتی حاصل می آید که تصویرگر چشم َ انداز روشن اقتصادی برای شهر و ضامنِ بهبود تمام شاخص های شهرنشینی برای انزلیچی ها باشد. نگاه ایران: انتشار اخبار و یادداشت های دریافتی به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت انجام رسالت مطبوعاتی و احترام به مخاطبان منتشر می شود.