نگاه ایران:/سهراب اکبری پوپولیسم بیش از آنکه نحله فکری باشد، نوعی ویژگی رفتاری است که در شرایط خاص اجتماعی، امکان بروز پیدا می کند. از منظری دیگر پوپولیسم یک فرآیند است و برای شکل گیری و رشد نیاز به زمان دارد؛ ضد پوپولیسم هم همین طور است و نتیجه آنی و زودهنگام ممکن نیست. آنچه نگارنده را بر این داشت تا این موضوع را موردتوجه قرار دهد ، خطری است که از این جماعت بازی جو در ارتباط با دو انتخابات مهم و بااهمیت پیش روی ریاست جمهوری و شورای اسلامی شهر و روستا در اردیبهشت ماه96 همچنان وجود دارد؛ زیرا که برای پوپولیست ها چپ و راست فرقی نمی کند. این قشر در هر فضای رقابتمند سیاسی، همواره با برنامه ریزی  و طراحی خواسته هایی که امکان تحقق فوری آن ها فراهم نیست برای جلب آرا و نظر مردم تلاش کنند،درواقع  پوپولیست ها ازنظر شخصیتی فرصت طلبان باهوشی هستند که خطر بروز  و حضور آنان در هر اجتماعی وجود دارد. پوپولیسم را ابتدا مبتنی بر این فرضیه اولیه یعنی مردم داری و مردم دوستی استوار کردند. این تئوری، عامه مردم را افراد ناآگاه، منفعل و ضعیف می پندارد، پوپولیست ها با اتکا به توانمندی ها و استعدادهای ذاتی و با  شناخت دقیق خواستگاه و دغدغه توده مردم بر آن اند که از آب گل آلود ماهی مراد را صید کنند . در برگردان فارسی این واژه، پوپولیسم را مردم باوری نیز معنی کرده اند که در نگاه نخست به نظر می رسید که حاوی معنای مثبت باشد و در نظام کمونیستی از این عبارت بسیار استفاده می شده و بهره های فراوانی هم از آن می گرفته اند. طبقه کارگر، دهقان و امثالهم در آن روزگار کاربرد زیادی یافته بود و علاقه مندان گسترده ای را به خود جذب می کرد. اگرچه کارگران و دهقانان و برزگران از عناصر اصلی و بسیار محترم و باارزش جامعه انسانی محسوب می شوند، استفاده ابزاری از این واژه ها و بسیاری از مفاهیم قدسی دیگر اغلب مورد سو استفاده اربابان تزویر قرار می گیرد و مشکلات و بی اعتمادی جمعی را دامن می زند. به مرورزمان که این واژه دچار استحاله مفهومی شد  به لحاظ کارکردی نیز هم اکنون واژه پوپولیسم دارای ظرفیت و حاوی معنا و ویژگی های منفی ست. مهم ترین ویژگی پوپولیسم این است که ظاهری بسیار فریبنده دارد و در سیستم مدیریتی کشور یکی از عواقب و آفت های  مهم آن، زیاد کردن فاصله نظام سیاسی با توده مردم است. پوپولیست ها  و تشکیلاتشان ، موجودیت مستقل و  اصالت ذاتی ندارند و نه در مقابل نظام سیاسی و نه در مقابل توده مردم هیچ مسئولیتی نمی پذیرند. این تئوری رابطه احساسی و هیجانی را تحریک می کند و رابطه عقلانی را تحت الشعاع قرار می دهد و عموما آنجاهایی که احساسات آدمی غلیان دارد، فضا برای نطفه گذاری و تکثیر پوپولیسم مساعدتر است. در جوامعی که ازنظر شاخص های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و اجتماعی دچار ضعف ساختاری و عدم توسعه یافتگی باشند، پوپولیسم با ادعای طرفداری از حقوق و علایق مردم در برابر گروه نخبه و به واسطه شعارهای آرمان گرایانه، برخورد ساده انگارانه به مسائل و مشکلات کشور و با تکیه بر احساسات و بی توجهی به منطق و تدبیر و عقلانیت شکل می گیرد و به شدت رشد می کند. به تعبیری دیگر، پوپولیسم نوعی سیاست ورزی است که با توسل به نارضایتی ها، ترس ها و مشکلات جاری جامعه، مردم را برای پیشبرد اهداف شخصی خویش آلت دست قرار می دهد. باید بدانیم که همواره خطر ظهور پوپولیسم در جوامع درحال توسعه که در تلاش برای برقراری دمکراسی هستند وجود دارد. درواقع پوپولیست ها با بی اخلاقی و سوءاستفاده از وضعیت طبقات محروم، شکاف توده مردم با قشر تحصیل کرده، نخبه و روشنفکر به کلاشی و سودجویی می پردازند. پوپولیست ها سیاست مدارانی هستند که با شعارهای همه پسند، وعده های دروغین، ساده سازی، کلی گوئی و برانگیختن احساسات مردم سعی در طلب آرای آن ها داشته و در به چنگ آوردن قدرت هر چه بیشتر برای اعمال اهداف کاملا شخصی خود در تلاش اند. با زیرکی در پشتیبانی از افراد ندار و فقیر داد سخن می دهند و خود را مخالف ثروتمندان می نمایند و ادعا می کنند با مردم هستند ، مدام دشمن نامرئی اختراع می کنند و آن دشمن نامرئی را علت نابسامانی می خوانند و از زدن هرگونه اتهام و دروغ پراکنی و دادن نسبت ناروا به مخالفان ابایی ندارند. بنابراین برای مقابله با رفتار پوپولیستی بیش از بحث نظری می بایست ویژگی های آن ها شناخت  و زمینه عینی بروز این گرایش و رفتار را عمیقاً از بین برد. با توجه به اینکه رسانه ها در جامعه هرروز قدرتمندتر و نهادهای حزبی هنوز کامل درگیر مکانیزه انتخابات و دولت نشدند، پس پوپولیسم همیشه در کمین جامعه خواهد بود. با توجه به گستردگی و تنوع رسانه های جمعی خطر این قشر و نفوذ و برنامه ریزی آن ها  نیز بیش ازپیش خواهد بود ، همه ما می بایست آگاه باشیم و بدانیم که پوپولیست ها انسان های بسیار زرنگ و زیرکی هستند که به خوبی می دانند چگونه و از طریق چه فرایندی در توده مردم حل شده و بسیاری اوقات  بر مبنای فرهنگ جامعه خود و یا حتی در برخی مواقع فریب جامعه خود حرکت می کنند. و ازآنجایی که ، این جماعت برآمده از درون مردم هستند و توده های مردم به نحوی آن ها را پذیرفته اند. آن ها از عدم توازن میان خواسته های نخبه گرا و خواسته های توده مردم سوءاستفاده کرده و زمام قدرت را در دست می گیرند  و برای تقابل با این خطر می بایست ابتدا آفات پوپولیسم را بشناسیم و سپس با طرح و برنامه ریزی دقیق و حساب شده  به دفع این آفت بکوشیم . یکی از راهکارهای اساسی ، حضور و فعالیت  همه جانبه نخبگان و تشکل های حزبی سیاسی در عرصه های عمومی و همگانی کشور است. زیرا هرگاه که عرصه از حضور نخبگان و تشکیلات حزبی فعال سیاسی رها شود قاعدتاً" جامعه به سمت ادبیات عامه پسندِ برنامه های کنترل شده دیگر عوام فریبان خواهد رفت و  زنگ خطر حضور پوپولیست ها را هر چه بیشتر به صدا درخواهد آورد.  لذا در برابر هجمه های فرصت طلبانه این قشر ، رسانه ها و افراد می بایست  به مثابه هر فرد یک رسانه در چارچوب قوانین و مقررات فعالیت در عرصه رسانه های جمعی و اجتماعی و با رعایت موازین اخلاق انتخاباتی، هر چه بیشتر نسبت به ارزیابی عملکرد افراد چه درگذشته و زمان حال تحلیل صحیح و جامعی داشته باشند و عرصه را برای حضور آن عوامل  تنگ کنند. از دیگر راهکارها، ازآنجایی که  فقر فرهنگی، آموزشی و علمی را می توان مهم ترین عامل ایجاد پوپولیسم دانست  می بایست فعالیت های عدیده ای را در جهت ارتقای سطح علمی، آموزشی و فرهنگی جوامع محروم انجام داد. لذا تاثیر نقش نخبگان ، اساتید دانشگاه، معلمین و چهره هایی که مستقیما" با مردم و خصوصا نسل جوان در ارتباط هستند بسیار مهم و پررنگ است که می تواند همواره از ظهور و بروز این پدیده پیشگیری نماید. نخبگان از فاصله خود با عموم و توده مردم بکاهند و تحلیل ها و تفسیرهای کاربردی خود را عمومی تر و در سطوح کاربردی و قابل وصول و  فهم توده مردم در شبکه ها و کانال های اجتماعی قرار دهند . تقویت احزاب و سازمان های مردم نهاد یکی دیگر از راه حل های مقابله با پدیده شوم پوپولیسم است. احزاب با جذب افراد و آموزش کار تشکیلاتی، گروهی و ساختاری می توانند به توسعه سیاسی طبقه محروم کمک شایانی نمایند که البته دولت یازدهم با رونمایی از منشور حقوق شهروندی گام های اولیه و محکمی را در این راستا برداشته است . امید است با ایجاد بستر و ضمانت اجرایی آن، گام های بعدی را نیز همچنان، محکم تر از قبل، طی نماید تا درنهایت مردم با  حقوق و تکالیف اساسی خود در جامعه در قبال دیگران آگاه  شوند و در جهت تحقق و ایفای آن هر چه بیشتر تلاش کنند. مطمئن باشیم هر چه مردم از آگاهی بالاتری نسبت به حقوق خود برخوردار باشند، کیفیت و میزان مشارکت آن ها در فعالیت های اجتماعی هم افزایش یافته و درنهایت در مقابل مسائل حساس جامعه واکنش منطقی و عقلایی و به موقعی خواهند داشت. نگاه ایران: انتشار اخبار و یادداشت های دریافتی به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت انجام رسالت مطبوعاتی و احترام به مخاطبان منتشر می شود.